http://posztukiwania.pl/wp-content/themes/special-theme
Navigation Menu
  • Blog
  • Aktualności
  • O mnie
  • Media
  • Wykłady
Home » Blog » Gotyk na dotyk
Fri30

Gotyk na dotyk

Magdalena Łanuszka :: in Jan 30, 2015 :: in Blog :: 6 comments

“Gotyk na dotyk” to hasło promocyjne miasta Torunia – jakże chwytliwe! – dziś jednak potraktujemy je bardzo dosłownie. Średniowiecze powszechnie postrzegane jest jako epoka pobożna, chociaż tak naprawdę było ono pod wieloma względami bardzo “cielesne”. Dziś chciałabym skupić się na bardzo konkretnych przedstawieniach – właśnie na tych religijnych. Z dotykiem w roli głównej. Skupmy się jednak na wąskiej grupie przedstawień, które teoretycznie powinny być pozbawione dwuznaczności – mianowicie chodzi o wizerunki Matki Boskiej z Dzieciątkiem. Wbrew pozorom jednak znajdzie się tu sporo zaskakujących przykładów. W większości przypadków nasz niepokój będzie wynikał z tego, że artysta chciał przedstawić jakąś skomplikowaną treść teologiczną, tylko nie do końca mu wyszło.

yorag

Pierwszy przykład to moja ulubiona “Madonna z piersią na szyi” przechowywana w kolekcji Art Gallery w Yorku. Oczywiście w założeniu miała to być Maria karmiąca – po łacinie zwana Maria Lactans, czyli przedstawienie podkreślające rolę Marii jako matki Mesjasza w dziejach zbawienia świata. Ten obraz jest nie całkiem udaną kopią Marii z obrazu “Święty Łukasz malujący Madonnę” Rogiera van de Weydena (poniżej) – tylko że w tym przypadku proporcja obrazu jest trochę inna. Przecież nie można było skrócić tak kompozycji, żeby “obciąć” pół Dzieciątka – lepiej podnieść Dzieciątko do góry… razem z piersią. Uzyskujemy co prawda niepokojący efekt guza na szyi, ale przynajmniej przekaz teologiczny jest zachowany.

Rogier

Niektórzy artyści natomiast stwierdzali, że nie trzeba wprost pokazywać karmienia (no bo to jednak karmienie piersią publicznie, na ołtarzu!), ale wystarczy podkreślić relację ukazując Dzieciątko chwytające Marię za pierś, względnie sięgające w kierunku dekoltu:

Maso225

Z takim przedstawieniem wszystko jest w porządku – dopóki artysta się nie zagalopuje w stronę zbyt daleko idącej dosłowności… tak jak uczynił Lorenzo di Bicci w swoim obrazie przechowywanym dziś w Fine Arts Museums of San Francisco (1405–1410):

tumblr_mpj3wcR6X41r6f0d9o1_1280

Samo zagadnienie macierzyństwa Marii to nie wszystko – przedstawienia Madonny z Dzieciątkiem mają także podkreślać istotę tajemnicy Wcielenia, a więc fakt, że Bóg stał się prawdziwie człowiekiem z krwi i kości. Podkreślanie prawdziwego człowieczeństwa Chrystusa szło w parze z podkreślaniem Jego męskości, a więc z eksponowaniem cech płciowych. Dlatego właśnie Dzięciątko często jest całkiem nagie – to prezentacja Ciała Chrystusa. Możemy także dodatkowo mieć na obrazie elementy, które podkreślają, że Chrystus to Król świata: na przykład berło oraz jabłko. Jeśli zaś jabłko jest kryształową kulą, to w gratisie otrzymujemy efekt lupy – tak na obrazie Marteena van Heemskercka, ukazującym świętego Łukasza malującego Madonnę (Frans Hals Museum w Haarlemie, 1532 – to już może nie gotyk, ale przykład ciekawy):

hemskerck

Widać, że na obrazie Heemskercka święty Łukasz wyczuł problem i tak zaplanował swoją kompozycję, żeby newralgiczny szczegół się na niej nie zmieścił… w tym przypadku na pewno byłoby świętokradztwem powiedzieć, że diabeł tkwi w szczegółach.

Maarten_van_Heemskerck_-_St_Luke_Painting_the_Virgin_and_Child_-_WGA11299

A na koniec dzisiejszego wpisu pokażę coś, co na prawdę ma dwuznaczną wymowę, chociaż dzisiejszy odbiorca już tego nie dostrzega. Prawdziwie “pikantne” jest bowiem takie przedstawienie, gdzie Chrystus chwyta Marię pod brodą!

4a3bee24cccb40a9d02be777eb046de3

Co w tym dziwnego? Niby nic. Rzecz jednak w tym, że gest chwytania pod brodą występował w sztuce średniowiecznej w przedstawieniach kochanków i oznaczał po prostu intymną relację fizyczną:

medieval-couple-e1392232084814

Skąd więc takie przedstawienie w przypadku matki i dziecka? Ano stąd, że Maria, choć jest matką Jezusa, jest także uosobieniem Kościoła. Kościół po łacinie (Ecclesia) jest rodzaju żeńskiego, zaś relacja Chrystusa i Kościoła porównywana była do miłości między małżonkami, do Oblubieńca i Oblubienicy ze starotestamentowej Pieśni nad Pieśniami. Mimo wszystko, jak by nie było, koncepcja ta sprowadza się ostatecznie do przywołania relacji między kochankami w kontekście przedstawienia matki i dziecka. I w dodatku w końcowym rozrachunku chwycenie pod brodą okazuje się znacznie bardziej nieprzyzwoite, niż zmacanie biustu! No ale skoro piersi czasem rosną w okolicy szyi…

Maria-Lactans-1

I jak tu nie kochać Średniowiecza? :)

 

***

Żeby nie było, że powyższy temat nie bywa podejmowany na poważnie – jeśli ktoś ma ochotę doczytać o takich przedstawieniach, to polecam książkę: Leo Steinberg, The Sexuality of Christ in Renaissance Art and in Modern Oblivion, 1983, w dużej mierze dostępną on-line. 



6 Visitor Comments

  1. diabel-w-buraczkach says:
    January 30, 2015 at 9:57 am

    Ooooo! Piekne :) Na tym Maso di Banco az “widac” dialog uwiecznionych postaci:
    – No co ty, znowu? Serio? Przeciez dopiero jadles, wez daj se spokój.
    – E, nie, no wiesz… nie to zeby mnie tak ciagnelo, ale organizm sie domaga, rozumiesz. Nic nie poradze.

    Rzezba – iscie libertynska ;)

    Reply
    1. Magdalena Łanuszka says:
      April 21, 2020 at 12:25 pm

      :)

      Reply
  2. Morozov says:
    January 31, 2015 at 12:09 pm

    Bardzo podobał mi się ten artykuł :) czy gotyckie malarstwo dotykowe miało tylko Twarz religijną?
    Ca do łapania za brodę nigdy bym nie pomyślał, że chodzi o taki symbol. Ta rzeźba przywiodła mi na myśl częste zachowanie dziecka, które chce zwrócić na siebie uwagę swojej mamy :)

    Reply
    1. Magdalena Łanuszka says:
      February 2, 2015 at 8:28 pm

      Gotyckie malarstwo “dotykowe” miało także twarz świecką, ale wówczas mamy po prostu przedstawienia o treściach erotycznych. Wbrew pozorom było tego trochę, szczególnie w malarstwie książkowym (ilustracje świeckich poematów). Z pewnością będę jeszcze wracać do takiej tematyki :)

      Reply
      1. Morozov says:
        February 4, 2015 at 11:53 pm

        No właśnie, nawet mi nie przyszło do głowy, że będą to treści po prostu erotyczne. Cały czas mam takie przeświadczenie, że wtedy wszystko co erotycznego było karane w najlepszym razie ekskomuniką, wiec przesłanki i tak będą bardzo ukryte. Tematu rycin do poematów będę wyglądał z nadzieją szaleńca :)

        Reply
        1. Magdalena Łanuszka says:
          February 5, 2015 at 10:15 pm

          To w ramach oczekiwania proponuję wpis z zeszłorocznych walentynek – jest on ilustrowany miniaturami z gotyckich rękopisów: http://posztukiwania.pl/blog/2014/02/14/randka-w-stylu-sredniowiecznym/ :)

          Reply

Post a Reply Cancel Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Szukaj

Najnowsze wpisy

  • Wesołe zabawy dzieci w dawnych wiekach
  • Artykuły wydane w książce “DETEFON, RADION, VIS. Opowieści muzealne o II Rzeczypospolitej”
  • Średniowieczne autoportrety kobiet
  • Matka Boska bije diabła!
  • Międzynarodowa konferencja online: “Annihilating Evil: Scenes of Fighting, Slaying, Trampling and Binding Bad Forces in Art”

Ostatnie komentarze

  • Magdalena Łanuszka on Wesołe zabawy dzieci w dawnych wiekach
  • Magdalena Łanuszka on “Księżyc pod jej stopami…”
  • Egoria on “Księżyc pod jej stopami…”
  • Stratos Vasdekis on Wesołe zabawy dzieci w dawnych wiekach
  • kaper on Wesołe zabawy dzieci w dawnych wiekach

Archiwum

  • January 2023
  • December 2022
  • November 2022
  • October 2022
  • August 2022
  • July 2022
  • May 2022
  • April 2022
  • March 2022
  • February 2022
  • January 2022
  • December 2021
  • November 2021
  • August 2021
  • July 2021
  • June 2021
  • May 2021
  • April 2021
  • March 2021
  • February 2021
  • January 2021
  • December 2020
  • November 2020
  • October 2020
  • September 2020
  • August 2020
  • June 2020
  • May 2020
  • April 2020
  • March 2020
  • February 2020
  • January 2020
  • December 2019
  • November 2019
  • October 2019
  • September 2019
  • August 2019
  • July 2019
  • June 2019
  • May 2019
  • April 2019
  • March 2019
  • February 2019
  • January 2019
  • December 2018
  • November 2018
  • October 2018
  • September 2018
  • August 2018
  • July 2018
  • June 2018
  • May 2018
  • April 2018
  • March 2018
  • January 2018
  • December 2017
  • November 2017
  • October 2017
  • September 2017
  • August 2017
  • July 2017
  • June 2017
  • May 2017
  • April 2017
  • March 2017
  • February 2017
  • January 2017
  • December 2016
  • November 2016
  • October 2016
  • September 2016
  • August 2016
  • July 2016
  • June 2016
  • May 2016
  • April 2016
  • March 2016
  • February 2016
  • January 2016
  • December 2015
  • November 2015
  • October 2015
  • September 2015
  • August 2015
  • July 2015
  • June 2015
  • May 2015
  • April 2015
  • March 2015
  • February 2015
  • January 2015
  • December 2014
  • November 2014
  • October 2014
  • September 2014
  • August 2014
  • July 2014
  • June 2014
  • May 2014
  • April 2014
  • March 2014
  • February 2014
  • January 2014

Kategorie

  • Aktualności
  • Blog
  • Media
  • Wykłady

Meta

  • Log in
  • Entries RSS
  • Comments RSS
  • WordPress.org

Tags

architektura Biblia Chrystus diabeł Duch Święty Europa Środkowa fotografia freski grafiki herb historia karnawał legendy literatura malarstwo martwa natura Matka Boska mitologia mozaiki muza nowożytność portret relikwie rynek sztuki rzeźba rękopisy seksualność starożytność sztuka sakralna Wielcy Mistrzowie wino XIX wiek XX wiek zwierzęta zwyczaje śmierć średniowiecze święci

Designed by Fragrance Design © 2013 | Powered by WordPress

×

Korzystając ze strony wyrażasz zgodę na używanie cookie, zgodnie z aktualnymi ustawieniami przeglądarki.

W każdym momencie możesz dokonać zmiany ustawień dotyczących cookies W programie służącym do obsługi internetu można zmienić ustawienia dotyczące cookies.