http://posztukiwania.pl/wp-content/themes/special-theme
FacebookRss
Navigation Menu
  • Blog
  • Aktualności
  • O mnie
  • Media
  • Wykłady
Home » Blog » Morawskie sacrum
Fri17

Morawskie sacrum

Magdalena Łanuszka :: in Jun 17, 2016 :: in Blog :: 0 comments

Na Morawach jest piękne miasto Znojmo, a w nim liczne zabytki – kościoły gotyckie i barokowe, zamek, liczne stare kamienice. Prawa miejskie Znojmo otrzymało w roku 1226, w tym roku przypada zatem okrągła rocznica i w całym mieście wiszą plakaty z napisem “790”. Najstarszym zabytkiem w Znojmie jest zamkowa rotunda – i to właśnie o niej dzisiaj opowiemy.

Znojmo-rotunda2015

Rotunda pod wezwaniem Najświętszej Marii Panny oraz św. Katarzyny była najprawdopodobniej od początku częścią zabudowań znojemskiego zamku – uważa się, że wybudowano ją w pierwszym dwudziestoleciu XI wieku, za czasów Brzetysława I (to ten, który najechał na Polskę i wywiózł z Gniezna do Pragi relikwie św. Wojciecha). Sama rotunda jednak nie byłaby aż takim rarytasem, gdyby nie fakt, że w środku zachowały się romańskie freski.

Datowanie fresków większość badaczy opiera na inskrypcji, odkrytej w latach czterdziestych XX wieku (jest to inskrypcja późniejsza, być może z XII lub XIII wieku, ale zapewne powtarza treść wcześniejszego napisu). Głosi ona, że w roku 1134 książę Konrad II Znojemski ufundował malowidła z przedstawieniami władców, a rotundzie został nadany (drugi?) patronat św. Katarzyny. Ów Konrad II Znojemski, książę z dynastii Przemyślidów, właśnie w 1134 roku poślubił Marię Serbską; ich córką była później Helena Znojemska, żona naszego Kazimierza Sprawiedliwego.

Screen Shot 2016-06-17 at 11.55.50

 

Przejdźmy zatem do fresków – są one absolutnie wyjątkowe! Rotunda była częścią zabudowań zamku, ale przecież jest to jednak wnętrze sakralne. Tymczasem program dekoracji jest w głównej mierze polityczny! W środkowej części dekoracji ścian nie zobaczymy świętych, tylko władców-wojowników.

Malowidła w absydzie zachowały się w stanie szczątkowym – było tam Deezis (Chrystus tronujący, Maria i Jan Chrzciciel), i przedstawienia Apostołów. W kopule widnieje Duch Święty, czterej Ewangeliści oraz Serafiny.

Screen Shot 2016-06-17 at 11.55.36

Dolny pas dekoracji to iluzjonistycznie malowane draperie. Powyżej mamy cykl Dzieciństwa Chrystusa: Zwiastowanie, Nawiedzenie, Boże Narodzenie, Sen Józefa, Pokłon Pasterzy, Pokłon Trzech Króli i Ucieczkę do Egiptu. Powyżej zaczynają się najciekawsze przedstawienia. Oto bowiem widzimy drużynę konną, jadącą w kierunku trzech osób za pługiem z dwoma wołami, a z tyłu jeszcze jedną postać z wieńcem. Najczęściej interpretuje się tę scenę jako przedstawienie związane z mitycznym protoplastą dynastii Przemyślidów, Przemysłem Oraczem. Został on powołany na tron od swego pługa, wybrany na małżonka przez rządzącą w Pradze Libuszę, córkę Kroka. Mielibyśmy tu zatem do czynienia z wizualizacją legendarnych początków dynastii Przemyślidów. Zauważmy, jak powiązane są te przedstawienia z widniejącymi poniżej scenami chrystologicznymi: poselstwo ukazane jest ponad Zwiastowaniem i Nawiedzeniem, a Oracz zestawiony jest głównie z Bożym Narodzeniem i Zwiastowaniem Pasterzom. Mesjasz objawia się najpierw Pasterzom, a potem Królom; władza Przemyślidów zaczyna się od Oracza i przechodzi z czasem we władzę królewską. Dalej następuje ciąg przedstawień kolejnych Przemyślidzkich władców.

fig7

Wreszcie na środku, po bokach absydy, mamy parę fundatorów: mężczyznę z modelem kościoła i kobietę z kielichem. Najczęściej interpretuje się ich jako Konrada II Znojemskiego i Marię Serbską.

Screen Shot 2016-06-17 at 12.07.53

Istnieją jednak także alternatywne interpretacje: być może program dekoracji nie dotyczy praskich Przemyślidów, ale tradycji historycznych Moraw. Wówczas bohaterem byłby nie Przemysł Oracz, ale Rościsław z rodu Mojmirowców, władca Państwa Wielkomorawskiego w latach 846-870. Miałby on być tu przedstawiony za pługiem wraz z Cyrylem i Metodym, których sprowadził – wcześniejsza scena z konnym poselstwem miałaby właśnie ukazywać początek owej misji. Postać po prawej, trzymająca diadem (wieniec?) ze wstęgami, miałaby być personifikacją Czech, składającą hołd Rościsławowi. Dalej następowałby zatem poczet władców wielkomorawskich z dynastii Mojmirowców, a także Przemyślidzi, ale tylko ci, którzy władali także na Morawach. W tej interpretacji parą fundatorów byliby Rościsław z małżonką (trzymane przez nich kościół i kielich odnosiłyby się do sprowadzenia misji Cyryla i Metodego), a cały program dekoracji ukazywałby chwałę Moraw, początki chrześcijaństwa na tych ziemiach oraz wielką rolę kulturową i polityczną Państwa Wielkomorawskiego.

c837046460b59690547359ee4290eb29c4a173202e923fe43e7550fba4455795-medium-7fb0c6032d6142f42e01edd7087a1710

Tak czy inaczej, freski w znojemskiej rotundzie są absolutnie wyjątkowe. Nie tylko ze względu na to, że są rzadkim przykładem zachowanych malowideł romańskich. Wyjątkowy jest ich program treściowy: wnętrze sakralne dekorowane jest przedstawieniami o treściach czysto politycznych. Bohaterami są władcy, a nie święci; legendarny Oracz (może Przemysł, a może Rościsław) i jego drużyna są ukazani wyżej, niż sceny z życia Chrystusa. Czy w zamkowej kaplicy na Wawelu w czasach romańskich mogło widnieć przedstawienie Piasta Kołodzieja, albo Wandy, co nie chciała Niemca? Czy też takie podejście możliwe jest tylko na Morawach, skąpanych w słońcu i płynących winem? Tu ludzie patrzą na życie pragmatycznie, ale i z uśmiechem; bardziej skłonni są z dumą wspominać swą historię, niż padać w kościołach na kolana.

 

***

Omówienie alternatywnych teorii interpretacji dekoracji znojemskiej rotundy znajdziecie Państwo na stronie http://www.moraviamagna.cz/historie/index.htm, jedynie w języku czeskim. Po angielsku dostępny jest artykuł o wynikach ostatnich badań w związku z konserwacją fresków: Kateřina Dvořáková: Dating the Romanesque Mural Paintings and the Ducal Rotunda of St. Catherine, in Znojmo: New Discoveries (2010).



Post a Reply Cancel Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Szukaj

Najnowsze wpisy

  • Publikacja w książce “Działalność fundacyjna biskupów Krakowskich”
  • Wiosenne wykłady na Uniwersytetach Trzeciego Wieku
  • Gorący tyłeczek cesarzówny
  • Wykłady dla przyszłych przewodników po katedrze
  • Syryjski skarb

Ostatnie komentarze

  • alfath on Gorący tyłeczek cesarzówny
  • Magdalena Łanuszka on Gorący tyłeczek cesarzówny
  • alfath on Gorący tyłeczek cesarzówny
  • alfath on Syryjski skarb
  • Magdalena Łanuszka on Syryjski skarb

Archiwum

  • April 2018
  • March 2018
  • January 2018
  • December 2017
  • November 2017
  • October 2017
  • September 2017
  • August 2017
  • July 2017
  • June 2017
  • May 2017
  • April 2017
  • March 2017
  • February 2017
  • January 2017
  • December 2016
  • November 2016
  • October 2016
  • September 2016
  • August 2016
  • July 2016
  • June 2016
  • May 2016
  • April 2016
  • March 2016
  • February 2016
  • January 2016
  • December 2015
  • November 2015
  • October 2015
  • September 2015
  • August 2015
  • July 2015
  • June 2015
  • May 2015
  • April 2015
  • March 2015
  • February 2015
  • January 2015
  • December 2014
  • November 2014
  • October 2014
  • September 2014
  • August 2014
  • July 2014
  • June 2014
  • May 2014
  • April 2014
  • March 2014
  • February 2014
  • January 2014

Kategorie

  • Aktualności
  • Blog
  • Media
  • Wykłady

Meta

  • Log in
  • Entries RSS
  • Comments RSS
  • WordPress.org

Designed by Fragrance Design © 2013 | Powered by WordPress

×

Korzystając ze strony wyrażasz zgodę na używanie cookie, zgodnie z aktualnymi ustawieniami przeglądarki.

W każdym momencie możesz dokonać zmiany ustawień dotyczących cookies W programie służącym do obsługi internetu można zmienić ustawienia dotyczące cookies.