http://posztukiwania.pl/wp-content/themes/special-theme
Navigation Menu
  • Blog
  • Aktualności
  • O mnie
  • Media
  • Wykłady
Home » Blog » Morawskie sacrum
Fri17

Morawskie sacrum

Magdalena Łanuszka :: in Jun 17, 2016 :: in Blog :: 0 comments

Na Morawach jest piękne miasto Znojmo, a w nim liczne zabytki – kościoły gotyckie i barokowe, zamek, liczne stare kamienice. Prawa miejskie Znojmo otrzymało w roku 1226, w tym roku przypada zatem okrągła rocznica i w całym mieście wiszą plakaty z napisem “790”. Najstarszym zabytkiem w Znojmie jest zamkowa rotunda – i to właśnie o niej dzisiaj opowiemy.

Znojmo-rotunda2015

Rotunda pod wezwaniem Najświętszej Marii Panny oraz św. Katarzyny była najprawdopodobniej od początku częścią zabudowań znojemskiego zamku – uważa się, że wybudowano ją w pierwszym dwudziestoleciu XI wieku, za czasów Brzetysława I (to ten, który najechał na Polskę i wywiózł z Gniezna do Pragi relikwie św. Wojciecha). Sama rotunda jednak nie byłaby aż takim rarytasem, gdyby nie fakt, że w środku zachowały się romańskie freski.

Datowanie fresków większość badaczy opiera na inskrypcji, odkrytej w latach czterdziestych XX wieku (jest to inskrypcja późniejsza, być może z XII lub XIII wieku, ale zapewne powtarza treść wcześniejszego napisu). Głosi ona, że w roku 1134 książę Konrad II Znojemski ufundował malowidła z przedstawieniami władców, a rotundzie został nadany (drugi?) patronat św. Katarzyny. Ów Konrad II Znojemski, książę z dynastii Przemyślidów, właśnie w 1134 roku poślubił Marię Serbską; ich córką była później Helena Znojemska, żona naszego Kazimierza Sprawiedliwego.

Screen Shot 2016-06-17 at 11.55.50

 

Przejdźmy zatem do fresków – są one absolutnie wyjątkowe! Rotunda była częścią zabudowań zamku, ale przecież jest to jednak wnętrze sakralne. Tymczasem program dekoracji jest w głównej mierze polityczny! W środkowej części dekoracji ścian nie zobaczymy świętych, tylko władców-wojowników.

Malowidła w absydzie zachowały się w stanie szczątkowym – było tam Deezis (Chrystus tronujący, Maria i Jan Chrzciciel), i przedstawienia Apostołów. W kopule widnieje Duch Święty, czterej Ewangeliści oraz Serafiny.

Screen Shot 2016-06-17 at 11.55.36

Dolny pas dekoracji to iluzjonistycznie malowane draperie. Powyżej mamy cykl Dzieciństwa Chrystusa: Zwiastowanie, Nawiedzenie, Boże Narodzenie, Sen Józefa, Pokłon Pasterzy, Pokłon Trzech Króli i Ucieczkę do Egiptu. Powyżej zaczynają się najciekawsze przedstawienia. Oto bowiem widzimy drużynę konną, jadącą w kierunku trzech osób za pługiem z dwoma wołami, a z tyłu jeszcze jedną postać z wieńcem. Najczęściej interpretuje się tę scenę jako przedstawienie związane z mitycznym protoplastą dynastii Przemyślidów, Przemysłem Oraczem. Został on powołany na tron od swego pługa, wybrany na małżonka przez rządzącą w Pradze Libuszę, córkę Kroka. Mielibyśmy tu zatem do czynienia z wizualizacją legendarnych początków dynastii Przemyślidów. Zauważmy, jak powiązane są te przedstawienia z widniejącymi poniżej scenami chrystologicznymi: poselstwo ukazane jest ponad Zwiastowaniem i Nawiedzeniem, a Oracz zestawiony jest głównie z Bożym Narodzeniem i Zwiastowaniem Pasterzom. Mesjasz objawia się najpierw Pasterzom, a potem Królom; władza Przemyślidów zaczyna się od Oracza i przechodzi z czasem we władzę królewską. Dalej następuje ciąg przedstawień kolejnych Przemyślidzkich władców.

fig7

Wreszcie na środku, po bokach absydy, mamy parę fundatorów: mężczyznę z modelem kościoła i kobietę z kielichem. Najczęściej interpretuje się ich jako Konrada II Znojemskiego i Marię Serbską.

Screen Shot 2016-06-17 at 12.07.53

Istnieją jednak także alternatywne interpretacje: być może program dekoracji nie dotyczy praskich Przemyślidów, ale tradycji historycznych Moraw. Wówczas bohaterem byłby nie Przemysł Oracz, ale Rościsław z rodu Mojmirowców, władca Państwa Wielkomorawskiego w latach 846-870. Miałby on być tu przedstawiony za pługiem wraz z Cyrylem i Metodym, których sprowadził – wcześniejsza scena z konnym poselstwem miałaby właśnie ukazywać początek owej misji. Postać po prawej, trzymająca diadem (wieniec?) ze wstęgami, miałaby być personifikacją Czech, składającą hołd Rościsławowi. Dalej następowałby zatem poczet władców wielkomorawskich z dynastii Mojmirowców, a także Przemyślidzi, ale tylko ci, którzy władali także na Morawach. W tej interpretacji parą fundatorów byliby Rościsław z małżonką (trzymane przez nich kościół i kielich odnosiłyby się do sprowadzenia misji Cyryla i Metodego), a cały program dekoracji ukazywałby chwałę Moraw, początki chrześcijaństwa na tych ziemiach oraz wielką rolę kulturową i polityczną Państwa Wielkomorawskiego.

c837046460b59690547359ee4290eb29c4a173202e923fe43e7550fba4455795-medium-7fb0c6032d6142f42e01edd7087a1710

Tak czy inaczej, freski w znojemskiej rotundzie są absolutnie wyjątkowe. Nie tylko ze względu na to, że są rzadkim przykładem zachowanych malowideł romańskich. Wyjątkowy jest ich program treściowy: wnętrze sakralne dekorowane jest przedstawieniami o treściach czysto politycznych. Bohaterami są władcy, a nie święci; legendarny Oracz (może Przemysł, a może Rościsław) i jego drużyna są ukazani wyżej, niż sceny z życia Chrystusa. Czy w zamkowej kaplicy na Wawelu w czasach romańskich mogło widnieć przedstawienie Piasta Kołodzieja, albo Wandy, co nie chciała Niemca? Czy też takie podejście możliwe jest tylko na Morawach, skąpanych w słońcu i płynących winem? Tu ludzie patrzą na życie pragmatycznie, ale i z uśmiechem; bardziej skłonni są z dumą wspominać swą historię, niż padać w kościołach na kolana.

 

***

Omówienie alternatywnych teorii interpretacji dekoracji znojemskiej rotundy znajdziecie Państwo na stronie http://www.moraviamagna.cz/historie/index.htm, jedynie w języku czeskim. Po angielsku dostępny jest artykuł o wynikach ostatnich badań w związku z konserwacją fresków: Kateřina Dvořáková: Dating the Romanesque Mural Paintings and the Ducal Rotunda of St. Catherine, in Znojmo: New Discoveries (2010).



Post a Reply Cancel Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Szukaj

Najnowsze wpisy

  • Krypto-dildo?
  • Kopia, imitacja, czy fałszerstwo?
  • Odczyt w Czeskiej Akademii Nauk w Pradze
  • My i wojna
  • Konferencja “Świętych w sztuce obcowanie” – on-line

Ostatnie komentarze

  • alfath on Krypto-dildo?
  • kaper on Krypto-dildo?
  • Magdalena Łanuszka on Krypto-dildo?
  • alfath on Krypto-dildo?
  • alfath on Kopia, imitacja, czy fałszerstwo?

Archiwum

  • May 2022
  • April 2022
  • March 2022
  • February 2022
  • January 2022
  • December 2021
  • November 2021
  • August 2021
  • July 2021
  • June 2021
  • May 2021
  • April 2021
  • March 2021
  • February 2021
  • January 2021
  • December 2020
  • November 2020
  • October 2020
  • September 2020
  • August 2020
  • June 2020
  • May 2020
  • April 2020
  • March 2020
  • February 2020
  • January 2020
  • December 2019
  • November 2019
  • October 2019
  • September 2019
  • August 2019
  • July 2019
  • June 2019
  • May 2019
  • April 2019
  • March 2019
  • February 2019
  • January 2019
  • December 2018
  • November 2018
  • October 2018
  • September 2018
  • August 2018
  • July 2018
  • June 2018
  • May 2018
  • April 2018
  • March 2018
  • January 2018
  • December 2017
  • November 2017
  • October 2017
  • September 2017
  • August 2017
  • July 2017
  • June 2017
  • May 2017
  • April 2017
  • March 2017
  • February 2017
  • January 2017
  • December 2016
  • November 2016
  • October 2016
  • September 2016
  • August 2016
  • July 2016
  • June 2016
  • May 2016
  • April 2016
  • March 2016
  • February 2016
  • January 2016
  • December 2015
  • November 2015
  • October 2015
  • September 2015
  • August 2015
  • July 2015
  • June 2015
  • May 2015
  • April 2015
  • March 2015
  • February 2015
  • January 2015
  • December 2014
  • November 2014
  • October 2014
  • September 2014
  • August 2014
  • July 2014
  • June 2014
  • May 2014
  • April 2014
  • March 2014
  • February 2014
  • January 2014

Kategorie

  • Aktualności
  • Blog
  • Media
  • Wykłady

Meta

  • Log in
  • Entries RSS
  • Comments RSS
  • WordPress.org

Tags

architektura Biblia Chrystus diabeł Duch Święty Europa Środkowa fotografia freski grafiki herb historia karnawał legendy literatura malarstwo martwa natura Matka Boska mitologia mozaiki muza nowożytność portret relikwie rynek sztuki rzeźba rękopisy seksualność starożytność sztuka sakralna Wielcy Mistrzowie wino XIX wiek XX wiek zwierzęta zwyczaje śmierć średniowiecze święci

Designed by Fragrance Design © 2013 | Powered by WordPress

×

Korzystając ze strony wyrażasz zgodę na używanie cookie, zgodnie z aktualnymi ustawieniami przeglądarki.

W każdym momencie możesz dokonać zmiany ustawień dotyczących cookies W programie służącym do obsługi internetu można zmienić ustawienia dotyczące cookies.