Wielkie Żarcie z Ostatniej Wieczerzy

Magdalena Łanuszka :: in Apr 18, 2017 :: in Blog :: 10 comments

Czasami ciekawostka w sztuce nie polega na tym, że artyści ukazywali coś dziwnego. Czasem po prostu chodzi o to, że chcieli namalować coś zupełnie zrozumiałego – tylko im nie wyszło… i dzisiaj właśnie chciałabym pokazać kilka takich przypadków – na przykładzie Ostatniej Wieczerzy. Niektóre średniowieczne przedstawienia tego niezwykle ważnego momentu sprawiają, że widz zadaje sobie jedno pytanie: co oni do licha jedzą?!

Wbrew pozorom na powyższej miniaturze Chrystus i Apostołowie nie konsumują wiewiórki: to, co leży na talerzu, to miał być baranek… Ostatnia Wieczerza kojarzy nam się głównie z chlebem i winem – ale przecież Jezus zebrał się z uczniami w wieczerniku, aby świętować Paschę. Zgodnie z zaleceniami starotestamentowymi na pamiątkę wyjścia z Egiptu Żydzi powinni spożyć baranka z niekwaszonym chlebem i gorzkimi ziołami. Należy zatem przyjąć, że jagnięcina była na stole w czasie Ostatniej Wieczerzy – zresztą jest to także nawiązanie do samego Chrystusa, który jest barankiem ofiarnym zabitym za zbawienie świata. Trzeba jednak przyznać, że o ile większość artystów nie miała problemu z namalowaniem baranka z sierścią (żywego, np. jako atrybut św. Agnieszki lub Jana Chrzciciela), o tyle namalowanie baranka upieczonego i obdartego ze skóry nie zawsze wychodziło zachęcająco. A już zwłaszcza nie apetycznie.

Muszę jednak powiedzieć, że czasami trafia się na coś, co nawet mediewistę zwala z nóg. Wersja w ołtarzu z początków XV w (ok. 1410-20, malarz czeski, Churburg-Castel Coira, południowy Tyrol) to już jest szczyt wszystkiego… Przy dużej nawet dozie dobrej woli trudno dopatrzyć się baranka w czymś, co wygląda raczej jak dżdżownica na sałacie. Czy może to być resztka po baranku? W końcu ustanowienie Eucharystii miało mieć miejsce właściwie po spożyciu wieczerzy – czyli w momencie kiedy całą jagnięcinę już zjedli…

Z innych ciekawostek w tej właśnie Ostatniej Wieczerzy – oto dodatkowo artysta ukazał na pierwszym planie Judasza, który… zjada diabła! Jest to oczywiście ilustracja słów Ewangelii: [Jezus] Umoczywszy więc kawałek [chleba], wziął i podał Judaszowi, synowi Szymona Iskarioty. A po spożyciu kawałka [chleba] wszedł w niego szatan. (J: 13, 26-27)
Najwyraźniej zatem diabeł został przez Judasza przyjęty doustnie. Wątpliwy to deser, zapewne ciężkostrawny. Nawiasem mówiąc, gdy na koniec Judasz się powiesił, to diabeł wyszedł z jego duszą… z drugiej strony. Rozpruwając mu jelita, dokładnie mówiąc. Tak to generalnie bywa, gdy zje się coś naprawdę niedobrego. Czego oczywiście wszyscy powinniśmy się wystrzegać.