http://posztukiwania.pl/wp-content/themes/special-theme
Navigation Menu
  • Blog
  • Aktualności
  • O mnie
  • Media
  • Wykłady
Home » Blog » Św. Łukasz maluje Madonnę
Sat27

Św. Łukasz maluje Madonnę

Magdalena Łanuszka :: in May 27, 2017 :: in Blog :: 4 comments

W 2016 r Bowes Museum (Barnard Castle, Durham) pozyskało do swej kolekcji późnogotycki obraz przedstawiający św. Łukasza malującego Madonnę. Jest on określany jako dzieło powstałe w warsztacie Dirka Boutsa, jednego z czołowych artystów niderlandzkich XV wieku. Obraz nie wygląda na namalowany w całości przez samego mistrza – stąd przypisano go ogólnie innym malarzom z jego warsztatu. Niewątpliwie niezwykle przykuwające uwagę widza jest tu Dzieciątko: namalowane cokolwiek nieporadnie, ujęte w dziwnej pozie. To nie jest tylko kwestia umiejętności artysty (lub ich braku); prawdopodobnie zaskakująca poza Jezusa miała nieść konkretny przekaz.

Według tradycji św. Łukasz miał być malarzem – dlatego w średniowieczu większość rzemieślniczych cechów malarzy przyjmowało go za swego patrona i fundowało kaplice pod jego wezwaniem. Legenda mówiła, że św. Łukasz miał namalować na desce stołu Marię i małego Jezusa – miały to być prawdziwe portrety, do których Zbawiciel i jego matka rzeczywiście pozowali. Legenda ta wiązana była przede wszystkim z przedstawieniem Matki Boskiej z Dzieciątkiem przechowywanym w klasztorze Hodegon (tzw. Hodegetria) – ale rozprzestrzeniła się ostatecznie na bardzo wiele kultowych wizerunków maryjnych.

I tutaj właśnie chyba kryje się tajemnica nietypowego upozowania Dzieciątka na obrazie z warsztatu Boutsa. Przedstawienie takiej a nie innej pozy Madonny z Dzieciątkiem podkreśla bowiem rangę określonego typu ikonograficznego jako “prawdziwego wizerunku”. Najpopularniejszą piętnastowieczną niderlandzką wersją był obraz Rogiera van der Weydena, kilkakrotnie kopiowany – tam św. Łukasz maluje Madonnę karmiącą Dzieciątko.

Bardzo interesującym i zupełnie innym przypadkiem wizerunek z ołtarza z kaplicy malarzy w kościele św. Marii Magdaleny we Wrocławiu. Jest to zapewne dzieło Jakoba Beinharta (pocz. XVI w.), przechowywane dziś w Muzeum Narodowym w Warszawie. Oto św. Łukasz maluje Madonnę, która akurat zajęta jest tkaniem sukienki dla małego Jezusa. Sukienka ta była oczywiście cudowna – według legendy rosła magicznie wraz z Chrystusem i nigdy się nie brudziła. To miała być ta sama szata, o którą później pod krzyżem żołnierze rzucili losy…

Dlaczego zatem malarz z warsztatu Boutsa ukazał Dzieciątko, które wygląda na wyrywające się z objęć Matki? Sądzę, że w tym przypadku może chodzić o odwołanie do bardzo specyficznych późnogotyckich obrazów: niewielkich dyptyków, zestawiających wizerunek Madonny z Dzieciątkiem z przedstawieniem Chrystusa Umęczonego.

Takie dyptyki służyły prywatnej dewocji; nierzadko założenie ich było takie, że dwie części korespondują ze sobą. Oto Dzieciątko widzi swoją przyszłą mękę – jest zasmucone, a czasem przestraszone, do tego stopnia, że wyrywa się z objęć Matki, usiłując uciec od przerażającej zapowiedzi cierpienia. Uważa się, że częścią takiego dyptyku mógł być obraz wiązany z tzw. Mistrzem z Flémalle — właśnie ze względu na szczególną pozę przestraszonego Dzieciątka.

Wynikałoby z tego, że obraz z warsztatu Boutsa może “promować” tego typu dyptyki, podnosząc zawarty w nich wizerunek Madonny do rangi “prawdziwego portretu” namalowanego przez św. Łukasza. Maria próbuje zabawić Jezusa owocem, który  z kolei odnosi się symbolicznie do grzechu pierworodnego. Mamy tu zatem do czynienia z aluzjami do całych dziejów zbawienia: od grzechu Adama i Ewy po zapowiedź odkupienia przyszłą przez mękę Chrystusa.

Obraz pozyskany do kolekcji Bowes Museum jest interesujący dla nas jeszcze z innego powodu – oto stanowi on bardzo ciekawe porównanie do “Zwiastowania” z kolekcji Czartoryskich w Krakowie! To także dzieło z kręgu Dirka Boutsa – i spójrzcie: taki sam wzór na podłodze, bardzo podobna ława z zielonymi poduszkami… Właśnie dlatego między innymi warto śledzić nowinki na artystycznym rynku – bo raz na jakiś czas z prywatnych kolekcji wyłaniają się obrazy, które mogą być interesującym kontekstem dla dzieł przechowywanych w naszych zbiorach!

 

***

Zainteresowanym kwestiami techniki niderlandzkich mistrzów polecam krótki filmik o konserwacji obrazu z Bowes Museum:



4 Visitor Comments

  1. Gabi says:
    June 8, 2017 at 11:42 am

    Świetny blog! Odkryłam dzięki artykułowi w ostatnim “Tygodniku Powszechnym”, ale wydaje mi się, że można też Panią usłyszeć czasem w radiowej Dwójce?

    Reply
    1. Magdalena Łanuszka says:
      June 8, 2017 at 9:44 pm

      Dziękuję, bardzo mi miło. W Dwójce to nie ja – wszelkie moje działania są zaprezentowane na podstronach niniejszej strony :) Pozdrawiam!

      Reply
  2. Joanna Tramer says:
    June 15, 2017 at 9:40 am

    Szanowna Pani, właśnie przeczytałam Pani artykuł w Tyg. Powsz. z 4 czerwca 2017. Też byłam historykiem sztuki i kiedyś zajmowałam się podobnymi, jak Pani, figlami: np. odkryciem żółwia w poliptyku z Modeny El Greco (Gazette des Beaux Arts, novembre 2002), niedostrzeżonymi przez nikogo notatkami w szkicowniku Teodora Gericault (Master Drawings, 20 (1982), nr. 2), coś tam o Manecie, etc. Mój biogram znajdzie Pani na google pod Joanna Szczepińska Tramer.
    Mile pozdrawiam – Joanna Tramerowa

    Reply
    1. Magdalena Łanuszka says:
      April 21, 2020 at 12:06 pm

      Dziękuję i także pozdrawiam :)

      Reply

Post a Reply Cancel Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Szukaj

Najnowsze wpisy

  • Zapraszam na otwarte wykłady online w języku angielskim – druga edycja
  • Benedyktyńskie święte od kotów, myszy i burzy
  • Polska wersja klasyfikacji ICONCLASS
  • Kryptodildo?
  • Kopia, imitacja, czy fałszerstwo?

Ostatnie komentarze

  • Magdalena Łanuszka on Mężczyźni, których nie udało się uwieść
  • Magdalena Łanuszka on Kryptodildo?
  • Maciej on Mężczyźni, których nie udało się uwieść
  • alfath on Kryptodildo?
  • kaper on Kryptodildo?

Archiwum

  • August 2022
  • July 2022
  • May 2022
  • April 2022
  • March 2022
  • February 2022
  • January 2022
  • December 2021
  • November 2021
  • August 2021
  • July 2021
  • June 2021
  • May 2021
  • April 2021
  • March 2021
  • February 2021
  • January 2021
  • December 2020
  • November 2020
  • October 2020
  • September 2020
  • August 2020
  • June 2020
  • May 2020
  • April 2020
  • March 2020
  • February 2020
  • January 2020
  • December 2019
  • November 2019
  • October 2019
  • September 2019
  • August 2019
  • July 2019
  • June 2019
  • May 2019
  • April 2019
  • March 2019
  • February 2019
  • January 2019
  • December 2018
  • November 2018
  • October 2018
  • September 2018
  • August 2018
  • July 2018
  • June 2018
  • May 2018
  • April 2018
  • March 2018
  • January 2018
  • December 2017
  • November 2017
  • October 2017
  • September 2017
  • August 2017
  • July 2017
  • June 2017
  • May 2017
  • April 2017
  • March 2017
  • February 2017
  • January 2017
  • December 2016
  • November 2016
  • October 2016
  • September 2016
  • August 2016
  • July 2016
  • June 2016
  • May 2016
  • April 2016
  • March 2016
  • February 2016
  • January 2016
  • December 2015
  • November 2015
  • October 2015
  • September 2015
  • August 2015
  • July 2015
  • June 2015
  • May 2015
  • April 2015
  • March 2015
  • February 2015
  • January 2015
  • December 2014
  • November 2014
  • October 2014
  • September 2014
  • August 2014
  • July 2014
  • June 2014
  • May 2014
  • April 2014
  • March 2014
  • February 2014
  • January 2014

Kategorie

  • Aktualności
  • Blog
  • Media
  • Wykłady

Meta

  • Log in
  • Entries RSS
  • Comments RSS
  • WordPress.org

Tags

architektura Biblia Chrystus diabeł Duch Święty Europa Środkowa fotografia freski grafiki herb historia karnawał legendy literatura malarstwo martwa natura Matka Boska mitologia mozaiki muza nowożytność portret relikwie rynek sztuki rzeźba rękopisy seksualność starożytność sztuka sakralna Wielcy Mistrzowie wino XIX wiek XX wiek zwierzęta zwyczaje śmierć średniowiecze święci

Designed by Fragrance Design © 2013 | Powered by WordPress

×

Korzystając ze strony wyrażasz zgodę na używanie cookie, zgodnie z aktualnymi ustawieniami przeglądarki.

W każdym momencie możesz dokonać zmiany ustawień dotyczących cookies W programie służącym do obsługi internetu można zmienić ustawienia dotyczące cookies.