http://posztukiwania.pl/wp-content/themes/special-theme
FacebookRss
Navigation Menu
  • Blog
  • Aktualności
  • O mnie
  • Media
  • Wykłady
Home » Blog » Zagadkowy krucyfiks
Thu06

Zagadkowy krucyfiks

Magdalena Łanuszka :: in Jul 6, 2017 :: in Blog :: 3 comments

Jednym z najstarszych kościołów Krakowa jest romański kościół Najświętszego Salwatora, od którego wzięła nazwę jego okolica (Salwator). W środku w jednym z ołtarzy umieszczony jest zaskakujący wielu odwiedzających obraz: przedstawia on ukrzyżowanego Chrystusa ubranego w długą suknię, zrzucającego but w kierunku grającego pod krzyżem skrzypka. Obraz jest sygnowany CK i datowany 1605; namalował go zapewne działający w Krakowie malarz Kasper Kurcz.

Obraz ten przedstawia krucyfiks, który w średniowieczu miał znajdować się w tym kościele; był to wizerunek w typie Volto Santo, otoczonego szerokim kultem krucyfiksu z Lukki. O Volto Santo już kiedyś pisałam: to przedstawienie Ukrzyżowanego w długiej szacie, które dało początek legendzie o św. Wilgefortis, czyli ukrzyżowanej kobiecie z brodą (post dostępny TU). Legenda o poratowaniu ubogiego muzyka drogocennym butem też wywodzi się od Volto Santo, przeszła zresztą także na przedstawienia św. Wilgefortis. Jak widać opowieść przyczepiła się także do krucyfiksu z Krakowa. Dziś mamy tylko obraz – a co się stało z krucyfiksem? To jedna z ciekawszych zagadek dotyczących sztuki z Krakowa…

W 1603 roku ukazała się publikacja “Przewodnik, abo kościołów krakowskich i rzeczy w nich widzenia i wiedzenia godnych krótkie opisanie…”, w której znaleźć możemy informację o krzyżu od Najświętszego Salwatora: “w tym kościele jest krucyfix na ołtarzu w koronie złotej i szacie haftowanej, zrzucając z nogi trzewik kosztowny skrzypkowi co przed nim gra, pamiątka krucyfixa z Morawy do Mieczława pirwszego w Polszcze chrześciańskiego pana przyniesionego i od niego tak ubranego”. To informacja jeszcze sprzed ukończenia obrazu Kacpra Kurcza; najwyraźniej już wówczas było w tym kościele jakieś przedstawienie odwołujące się do pradawnego krucyfiksu. Tradycja mówiła, że został on przywieziony z Moraw i podarowany Mieszkowi I, który go ubrał w kosztowne szaty. Co się z tym krucyfiksem stało? Kolejną informację znajdziemy w “Klejnotach stołecznego miasta Krakowa” Piotra Hiacynta Pruszcza, z połowy XVII wieku: “Krucyfiks ten wzięty jest do Włoch do Syrolu mila od Loretu”.

I teraz kluczowy element zagadki: oto we włoskim Sirolo rzeczywiście znajdował się krucyfiks, który przed rokiem 1566 trafił do pobliskiej Numany – i znajduje się tam do dziś! Trudno powiedzieć, czy rzeczywiście jest on z pierwszego tysiąclecia, niektórzy datują go na wiek XI, choć tradycja określa go jako karoliński lub wręcz starożytny. Lokalna legenda mówi, że należał do Karola Wielkiego – w każdym razie jest znany jako przybyły do Italii z północnej Europy. Pytanie, czy jest to faktycznie krucyfiks z Krakowa, pozostaje bez odpowiedzi.

Można zauważyć, że krucyfiks z Numany różni się od oryginału z Lukki (oraz od przedstawienia z obrazu Kurcza): Chrystus nie ma na sobie długiej szaty (choć ma koronę!), a przede wszystkim nie ma charakterystycznego dla Volto Santo zarostu. To jednak nie wyklucza krakowskiego pochodzenia tego krucyfiksu: szata mogła być nałożona na rzeźbę. Zapewne krzyż ten opuścił Kraków najpóźniej w XV wieku (a być może nawet znacznie wcześniej) – a więc i tak nie możemy zakładać, że przedstawienie Kurcza z początków XVII wieku ukazuje rzeczywisty wygląd średniowiecznego Ukrzyżowanego z krakowskiego kościoła.

Przyjmijmy zatem, że w legendach w tym wypadku jest więcej niż tylko ziarnko prawdy: załóżmy, że krucyfiks z Numany rzeczywiście był w średniowieczu w Krakowie, a pochodził z Moraw. Pojawia nam się wówczas ciekawy kontekst: oto freski w katedrze w Kwidzyniu oraz w pobliskim Nowem nad Wisłą też ukazują Chrystusa w typie Volto Santo w wersji bez zarostu! Część badaczy uznała, że w przypadku tych fresków powinniśmy raczej mówić o przedstawieniach św. Wilgefortis: ale oba freski ukazują krucyfiks z charakterystycznymi półkolistymi obramieniami, niewątpliwie odnoszącymi się do Volto Santo z Lukki. Fresk w Kwidzyniu ma zresztą inskrypcję potwierdzającą taką identyfikację (widoczne ponad przedstawieniem “… von Luca”).

W przypadku obu malowideł bardzo wyraźne jest osadzenie tych krucyfiksów w kontekście ołtarzowym, co nie do końca odpowiada ilustracjom legendy o Wilgefortis. Ponadto w obu malowidłach wyeksponowany jest kielich, który występował często w wizerunkach będących kopiami Volto Santo. Jakkolwiek wersja z Nowego Miasta (poniżej) faktycznie wydaje się ukazywać kobietę, to trzeba jeszcze zauważyć, że akurat Wilgefortis miała być kobietą z brodą (acz i od tego, choć z rzadka, zdarzały się wyjątki, jak na przykład Wilgefortis z Wambierzyc). Czy zatem freski z Pomorza to faktycznie wizerunki Wilgefortis, czy też raczej dowód na popularność kultu krucyfiksu z odległej Lukki? A może po prostu Volto Santo kojarzono tutaj z owym krakowskim krucyfiksem, który mógł ukazywać Chrystusa bez brody?

Zagadka zapewne pozostanie bez rozwiązania, ale pospekulować zawsze można… Średniowieczne legendy i kult różnych wizerunków naprawdę chodziły dziwnymi drogami a ich tropienie potrafi być fascynującą przygodą – może właśnie najbardziej w tych przypadkach, które nie dają się ostatecznie wyjaśnić.

 



3 Visitor Comments

  1. Obserwator Toruński says:
    July 29, 2017 at 7:56 pm

    Ukrzyżowany w szacie… .
    A jak zinterpretować Dzieciątko w szacie?!
    http://www.obserwatortorunski.pl/2017/07/ponownie-w-swietym-gaju-1856.html

    Reply
    1. Magdalena Łanuszka says:
      July 30, 2017 at 11:18 am

      Ubieranie Madonny i Dzieciątka to element kultu wizerunku, popularny zwłaszcza w kręgach śródziemnomorskich (np. w Hiszpanii), o genezie co najmniej średniowiecznej (chociaż wiadomo, że w starożytności także powstawały rzeźby bóstw, które ubierano w prawdziwe szaty). Ubieranie Dzieciątka szczególnie wiąże się z kultem Praskiego Dzieciątka Jezus (Pražské Jezulátko: https://cs.wikipedia.org/wiki/Pra%C5%BEsk%C3%A9_Jezul%C3%A1tko – i jego kopie). Ciekawy przykład to średniowieczne figurki jasełkowe z krakowskiego klasztoru klarysek: figurka Marii została w czasach nowożytnych przerzeźbiona (m.in. “ogolona”!), zapewne po to, aby ubierać ją w sukienki i peruki (http://digi.ub.uni-heidelberg.de/diglit/modus2001/0009).
      Z drugiej strony ciekawym aspektem jest zasłanianie nagości Dzieciątka w czasach nowożytnych w przypadku wizerunków średniowiecznych. Gotyckie Madonny zazwyczaj trzymały nagie Dzieciątko, miało to wymowę eucharystyczną (prezentowanie Ciała Chrystusa), co w czasach potrydenckich było często zasłaniane. W przypadku obrazów – zamalowywane. Ciekawy przykład to Matka Boska z Dzieciątkiem z kościoła Bożego Ciała w Krakowie – przed konserwacją Dzieciątko było ubrane, konserwacja odsłoniła pierwotną wersję z nagim Dzieciątkiem: http://www.bozecialo.net/index.php/bazylika/obraz-matki-zbawiciela

      Reply
      1. Obserwator Toruński says:
        August 11, 2017 at 2:40 pm

        Wdzięczny za odpowiedź
        serdecznie dziękując
        pozdrawiam

        Obserwator Toruński

        Reply

Leave a Reply to Obserwator Toruński Cancel Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Szukaj

Najnowsze wpisy

  • Tajemniczy Książę Skrybów
  • Na tropie dzieł Janka z Siedmiogrodu
  • Wiedeńska perła malarstwa późnogotyckiego
  • Recencja książki “”Picturing the ‘Pregnant’ Magdalene in Northern Art, 1430–1550 […]”
  • Wykład otwarty w Muzeum Historycznym Miasta Krakowa

Ostatnie komentarze

  • Magdalena Łanuszka on Tajemniczy Książę Skrybów
  • alfath on Tajemniczy Książę Skrybów
  • Kasia on Tajemniczy Książę Skrybów
  • Magdalena Łanuszka on Wykład otwarty w Muzeum Historycznym Miasta Krakowa
  • Michał Fedak on Wykład otwarty w Muzeum Historycznym Miasta Krakowa

Archiwum

  • February 2019
  • January 2019
  • December 2018
  • November 2018
  • October 2018
  • September 2018
  • August 2018
  • July 2018
  • June 2018
  • May 2018
  • April 2018
  • March 2018
  • January 2018
  • December 2017
  • November 2017
  • October 2017
  • September 2017
  • August 2017
  • July 2017
  • June 2017
  • May 2017
  • April 2017
  • March 2017
  • February 2017
  • January 2017
  • December 2016
  • November 2016
  • October 2016
  • September 2016
  • August 2016
  • July 2016
  • June 2016
  • May 2016
  • April 2016
  • March 2016
  • February 2016
  • January 2016
  • December 2015
  • November 2015
  • October 2015
  • September 2015
  • August 2015
  • July 2015
  • June 2015
  • May 2015
  • April 2015
  • March 2015
  • February 2015
  • January 2015
  • December 2014
  • November 2014
  • October 2014
  • September 2014
  • August 2014
  • July 2014
  • June 2014
  • May 2014
  • April 2014
  • March 2014
  • February 2014
  • January 2014

Kategorie

  • Aktualności
  • Blog
  • Media
  • Wykłady

Meta

  • Log in
  • Entries RSS
  • Comments RSS
  • WordPress.org

Tags

Biblia Chrystus diabeł Europa Środkowa fotografia freski grafiki herb historia karnawał legendy literatura malarstwo martwa natura Matka Boska mitologia mozaiki muza nowożytność portret relikwie rynek sztuki rzeźba rękopisy seksualność starożytność sztuka sakralna Wielcy Mistrzowie wino XIX wiek XX wiek zwierzęta zwyczaje śmierć średniowiecze święci

Designed by Fragrance Design © 2013 | Powered by WordPress

×

Korzystając ze strony wyrażasz zgodę na używanie cookie, zgodnie z aktualnymi ustawieniami przeglądarki.

W każdym momencie możesz dokonać zmiany ustawień dotyczących cookies W programie służącym do obsługi internetu można zmienić ustawienia dotyczące cookies.