Pies przewodnik

Magdalena Łanuszka :: in Jul 25, 2017 :: in Blog :: 4 comments

Święty Krzysztof to jeden z najpopularniejszych patronów – każdy z nas przecież zna jakiegoś Krzyśka. Co ciekawe, jest to święty legendarny – tak bardzo, że nawet jego imię wywodzi się prawdopodobnie z jego żywota. Christóforos oznacza bowiem “niosący Chrystusa”; tak też przedstawiany jest św. Krzysztof: jako postawny mężczyzna, niosący na ramieniu lub na plecach Dzieciątko Jezus. Podobna sytuacja jest ze św. Weroniką, która miała otrzeć twarz Chrystusa w czasie drogi krzyżowej i uzyskać na chuście jej podobiznę; imię to wywodzi się bowiem od łacińskiego Vera Ikon, czyli “prawdziwy obraz”.

Wróćmy jednak do św. Krzysztofa. Jego średniowieczne legendy są wyjątkowo baśniowe; otóż Krzysztof miał być… olbrzymem! Teksty podają, że miał 12 łokci wzrostu, co w przeliczeniu daje mniej-więcej trochę ponad 7 metrów. Był też bardzo silny – generalnie uważa się, że w osobie św. Krzysztofa możemy odnaleźć echa mitologicznego Herkulesa. Był wielkim (dosłownie!) wojownikiem i chciał służyć najpotężniejszemu panu na świecie. Pewien pustelnik powiedział mu, że najpotężniejszym władcą jest Chrystus, ale żeby mu służyć, trzeba poświęcić się pomaganiu bliźnim.

Święty Krzysztof oddał się pracy, do której miał fizyczne predyspozycje: mianowicie osiadł w pobliżu niebezpiecznej przeprawy przez rzekę i przenosił przez nią podróżnych. Rzeka ta zapewne nie miała więcej niż 6 metrów głębokości… Pewnego razu o przeprawę poprosił mały chłopiec. Na samym środku rzeki Krzysztof poczuł przygniatający ciężar dziecka; wielkim wysiłkiem dotarł na drugi brzeg, po czym powiedział: czułem, jakbym na swych ramionach niósł cały świat. A dziecko mu odparło: nie tylko cały świat, ale nawet tego, który ten świat stworzył. Domyślamy się już, że chłopiec ów był to Chrystus.

Czy święty-olbrzym wydaje się baśniowym wątkiem? Otóż może być jeszcze dziwniej! Wedle niektórych legend, popularnych głównie na Wschodzie, św. Krzysztof miał być… Psiogłowcem! Dokładnie tak: człowiekiem z głową psa. Psiogłowcy (kynokephaloi, cynocephali) mieli wedle starożytnych greckich legend zamieszkiwać dalekie wschodnie krainy, natknąć się miał na nich między innymi Aleksander Wielki. Prawdopodobnie koncepcję tę Grecy zaczerpnęli z przedstawień bóstw egipskich (np. boga zmarłych Anubisa, który miał głowę szakala). Efektem tych wierzeń są niektóre ikony: faktycznie przedstawiają one św. Krzysztofa jako człowieka z głową psa!

Wróćmy jednak do tradycyjnych, zachodnioeuropejskich wizerunków – mają one bowiem jeszcze jeden niezwykle interesujący aspekt. Otóż w średniowieczu powszechnie wierzono, że przedstawienie św. Krzysztofa ma właściwości apotropaiczne. Oznacza to magiczną moc – a konkretnie, że kto zobaczy wizerunek tego świętego, ten w danym dniu nie umrze nagłą i niespodziewaną śmiercią. Najbardziej zatem opłacało się umieścić przedstawienie Krzysztofa w takim miejscu w domu, abyśmy go od razu zobaczyli, gdy tylko wstaniemy z rana. Bardzo ciekawym świadectwem tego zwyczaju jest Zwiastowanie Mistrza z Flémalle (ok. 1425-1430, Bruksela, Musées Royaux des Beaux-Arts) – ma ono miejsce w mieszczańskiej komnacie, gdzie nad kominkiem umieszczona jest rycina ze św. Krzysztofem!

Oczywiście magiczność Krzysztofa działała także masowo: popularnym pomysłem było umieszczanie wielkoskalowych wizerunków tego świętego w miejscach dobrze widocznych, na przykład na fasadzie kamienicy, przy rynku, albo na zewnętrznej ścianie kościoła – tak, aby przybywający na targ od rana każdego dnia byli bezpieczni. Potężne przedstawienia św. Krzysztofa nie odnoszą się zatem jedynie do faktu, że był on olbrzymem; po prostu mają się rzucać w oczy i roztaczać nad wszystkimi swoją opiekuńczą moc.

Św. Krzysztof jest patronem podróżnych nie tylko ze względu na przeprawianie wędrowców przez rzekę, ale przede wszystkim właśnie dlatego, że chroni przed nagłą i niespodziewaną śmiercią. I z tego powodu stał się patronem kierowców – jego podobizna na breloczku przy kluczykach do samochodu powinna nam zapewnić bezpieczeństwo w każdej trasie. Warto jednak brać pod uwagę jeszcze jedną kwestię: jak wieść niesie, św. Krzysztof nie wytrzymuje każdej prędkości. Podobno jest z nami dopóty, dopóki jedziemy zgodnie z przepisami; później zaś jego miejsce u naszego boku zajmuje św. Piotr.