http://posztukiwania.pl/wp-content/themes/special-theme
Navigation Menu
  • Blog
  • Aktualności
  • O mnie
  • Media
  • Wykłady
Home » Blog » Mucha nie siada
Thu19

Mucha nie siada

Magdalena Łanuszka :: in Oct 19, 2017 :: in Blog :: 7 comments

Jakkolwiek może to zabrzmieć dziwnie, to faktem jest, że u progu renesansu artyści zaskakująco często malowali… muchy! Zarówno w sztuce północnoeuropejskiej, jak i w Italii, odnajdziemy w przykłady wyjątkowo realistycznie ukazanych much. Najczęściej uważa się, że taka mucha to był przede wszystkim popis umiejętności malarza. Niderlandzcy malarze XV wieku słynęli z iluzjonistycznego ukazywania detali, co wiązało się z rozwojem techniki malarstwa olejnego w tamtejszych warsztatach. Jednym z najsłynniejszych przykładów jest Portret Kartuza (Petrus Christus, 1446, Metropolitan Museum of Art w Nowym Jorku) – faktycznie, ta mucha wygląda “ja żywa”!

Wiek XV to nie tylko czas narodzin renesansu we Włoszech – tradycje antyczne cieszyły się wówczas zainteresowaniem także na północ od Alp. Owe tradycje w sztuce objawiają się m.in. zafascynowaniem efektami iluzjonistycznymi, ponieważ takowe miały być bardzo cenione w starożytności. Świadczy o tym słynna anegdota o rywalizacji między dwoma greckimi malarzami, Zeuksisem z Heraklei i Parrasjos z Aten. Konkurs polegać miał na tym, że artyści chcieli wykazać się jak najlepszymi umiejętnościami iluzjonistycznego oddawania rzeczywistości. Zeuksis namalował winogrona, które były tak realistyczne, że do jego obrazu zaczęły zlatywać się ptaki. Parrasjos wówczas zaprezentował obraz zasłonięty kotarą: Zeuksis chciał ją odsłonić, aby zobaczyć dzieło rywala i wówczas okazało się, że to sama kotara jest namalowana! Ta opowieść, przekazana przez Pliniusza Starszego, była istotną motywacją dla europejskich artystów u progu nowożytności. Każdy chciał móc pochwalić się umiejętnościami bliskimi tym, które posiadali Mistrzowie starożytności.

Mucha jednak może mieć swoje symboliczne znaczenie – najczęściej zakłada się, że symbolizuje zło – no bo w końcu, kto z nas lubi muchy? Są natrętne, siadają nam na jedzeniu, roznoszą brud, ponieważ lubią kłębić się wokół odpadków i nieczystości. Zapewne w takim właśnie negatywnym znaczeniu pojawia się mucha w obrazie Carla Crivellego, przedstawiającego Madonnę z Dzieciątkiem (ok. 1480, Metropolitan Museum of Art, Nowy Jork). Matka Boska oraz Jezus są tam otoczeni owocami (odniesienie do grzechu pierworodnego), wśród których dostrzec możemy także ogórka, czy też tykwę (to prawdopodobne odniesienie do Jonasza, a więc do Zmartwychwstania – o tej kwestii pisałam w innym tekście, dostępnym TU). Dzieciątko ściska szczygła, który odnosi się do przyszłej męki Chrystusa (szczygieł miał żyć wśród cierni, a czerwoną plamkę na głowie ptaszka kojarzono z kroplą krwi Chrystusa). Mamy tu zatem przedstawienie całej historii zbawienia: od grzechu (owoce), poprzez mękę (szczygieł) i zapowiedź zmartwychwstania; mucha zapewne symbolizuje zło, czyli diabła, który zostanie przez Jezusa pokonany.

Trzeba wreszcie powiedzieć, że iluzjonistycznie malowane owady pojawiały się na marginesach gotyckich i renesansowych iluminowanych rękopisów. Znakomitym przykładem może tu być nasz Mszał Erazma Ciołka (ok. 1515, Biblioteka Narodowa w Warszawie, Rps 3306 III). Na karcie 102v, w bordiurze na marginesie, zobaczymy oprócz renesansowego ornamentu i aniołków podtrzymujących herb fundatora także… wielką muchę! Podobno uważano, że tego typu dekoracja będzie odstraszać prawdziwe muchy, które widząc, że miejsce jest już “zajęte”, nie będą siadać na karcie otwartej księgi.

Ja się tylko zastanawiam, jak to się stało, że te dzieła dotrwały do dziś w takim dobrym stanie. Osobiście, gdy widzę taką muchę, to od razu mnie kusi, żeby w nią pacnąć. Gdyby wszyscy tak reagowali, to po kilku stuleciach te obrazy i rękopisy miałyby już dziurę w miejscu muchy…

Wśród pięknych kwiatów i owoców na obrazach i w rękopisach mucha oczywiście irytuje, ale jednak najbardziej przykuwa wzrok. Obrazy te mają po kilkaset lat, ich odbiór chyba się nie zmienił, przynajmniej w kwestii muchy – bo wymyśliliśmy od tamtych czasów masę przełomowych wynalazków, ale w zasadzie nadal nie ma dobrego sposobu na to, żeby nie irytowała nas wstrętna bzykająca mucha, która zawsze jakoś dostanie się do domu.

 

 



7 Visitor Comments

  1. Łukasz Piskorski says:
    October 23, 2017 at 6:38 am

    Jak zwykle rewelacja! Dziękuję bardzo!
    Przy okazji – czy na obrazie Jana van Eyck’a “Święty Franciszek z Asyżu otrzymuje stygmaty” na krzyżu u góry obrazu są przybite dwie pary skrzydeł szczygła własnie ? O symbolicznym znaczeniu podobnym do tego na obrazie Carla Crivellego?

    A z (prawie) innej beczki – może wie Pani, dlaczego rzeźba Zmartwychwstałego Chrystusa na ostatniej, 15. stacji Drogi Krzyżowej w San Giovanni Rotondo ma twarz kobiety? Czy oczy mnie mylą, czy to nurt feministyczny w rzeźbie sakralnej? (o ile coś takiego w ogóle jest :)
    http://glimpseofpeace.blogspot.com/2011/04/italy-day-15-san-giovanni-rotondo.html

    Reply
    1. Magdalena Łanuszka says:
      October 23, 2017 at 10:24 am

      Dziękuję za dobre słowa! :)
      Jeśli chodzi o Stygmatyzację św. Franciszka: to nie są skrzydła przybite do krzyża, to jest Chrystus pod postacią Serafina. Ma nie dwie, ale trzy pary tęczowych skrzydeł (trzecia para oplata go od pasa w dół). Tak właśnie przedstawiano aniołów będących na szczycie anielskiej hierarchii; według pism tak zwanego Pseudo-Dionizego trzy najwyżej postawione grupy aniołów to Serafiny (“ci, którzy płoną ogniem”, „gorzeją [miłością]”), Cherubiny (“ci, którzy są pełni wiedzy”), oraz Trony (“ci, którzy są otwarci na Boskie dary”). Myślę, że to jest materiał na osobny wpis na blogu?
      Co do Zmartwychwstałego Chrystusa – nie sądzę, żeby miała to być twarz kobiety. Przypuszczam, że jest to przedstawienie w tradycji antycznej, tak zwany Chrystus Apolliński: o młodzieńczej twarzy, bez zarostu. Wspominałam kiedyś o tym typie tu: http://posztukiwania.pl/blog/2015/12/21/w-oczekiwaniu-na-slonce/
      Pozdrawiam serdecznie! :)

      Reply
      1. Łukasz Piskorski says:
        October 24, 2017 at 1:00 pm

        Dziękuję za wyjaśnienia!
        I z niecierpliwością czekam na wpis o Cherubach, Serafinach, Zwierzchnościach, Tronach, Mocach, Archaniołach… i pozostałych z dziewięciu chórów anielskich. Pozwalam sobie na podpowiedź tytułu wpisu: “Namalować niewidzialne” :) .

        Reply
  2. Wojciech says:
    November 7, 2017 at 10:41 am

    Bardzo lubię sztukę z tamtych czasów, bo można przenieść się na chwilę do nich i pomyśleć jak żyli i co czuli malując te obrazy.

    Reply
    1. Magdalena Łanuszka says:
      November 15, 2017 at 12:40 am

      I o to właśnie chodzi! :)

      Reply
  3. Wojciech Mazurek says:
    November 16, 2017 at 3:20 pm

    Piekielnie interesujący wpis, muszę przyznać. Dzisiaj chyba przeczytam całego bloga na jeden raz :)

    Reply
    1. Magdalena Łanuszka says:
      April 19, 2020 at 11:14 am

      Oj, na raz to chyba za dużo! Ale bardzo się cieszę, zapraszam oczywiście do czytania. Pozdrawiam serdecznie!

      Reply

Post a Reply Cancel Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Szukaj

Najnowsze wpisy

  • Wesołe zabawy dzieci w dawnych wiekach
  • Artykuły wydane w książce “DETEFON, RADION, VIS. Opowieści muzealne o II Rzeczypospolitej”
  • Średniowieczne autoportrety kobiet
  • Matka Boska bije diabła!
  • Międzynarodowa konferencja online: “Annihilating Evil: Scenes of Fighting, Slaying, Trampling and Binding Bad Forces in Art”

Ostatnie komentarze

  • Magdalena Łanuszka on Wesołe zabawy dzieci w dawnych wiekach
  • Magdalena Łanuszka on “Księżyc pod jej stopami…”
  • Egoria on “Księżyc pod jej stopami…”
  • Stratos Vasdekis on Wesołe zabawy dzieci w dawnych wiekach
  • kaper on Wesołe zabawy dzieci w dawnych wiekach

Archiwum

  • January 2023
  • December 2022
  • November 2022
  • October 2022
  • August 2022
  • July 2022
  • May 2022
  • April 2022
  • March 2022
  • February 2022
  • January 2022
  • December 2021
  • November 2021
  • August 2021
  • July 2021
  • June 2021
  • May 2021
  • April 2021
  • March 2021
  • February 2021
  • January 2021
  • December 2020
  • November 2020
  • October 2020
  • September 2020
  • August 2020
  • June 2020
  • May 2020
  • April 2020
  • March 2020
  • February 2020
  • January 2020
  • December 2019
  • November 2019
  • October 2019
  • September 2019
  • August 2019
  • July 2019
  • June 2019
  • May 2019
  • April 2019
  • March 2019
  • February 2019
  • January 2019
  • December 2018
  • November 2018
  • October 2018
  • September 2018
  • August 2018
  • July 2018
  • June 2018
  • May 2018
  • April 2018
  • March 2018
  • January 2018
  • December 2017
  • November 2017
  • October 2017
  • September 2017
  • August 2017
  • July 2017
  • June 2017
  • May 2017
  • April 2017
  • March 2017
  • February 2017
  • January 2017
  • December 2016
  • November 2016
  • October 2016
  • September 2016
  • August 2016
  • July 2016
  • June 2016
  • May 2016
  • April 2016
  • March 2016
  • February 2016
  • January 2016
  • December 2015
  • November 2015
  • October 2015
  • September 2015
  • August 2015
  • July 2015
  • June 2015
  • May 2015
  • April 2015
  • March 2015
  • February 2015
  • January 2015
  • December 2014
  • November 2014
  • October 2014
  • September 2014
  • August 2014
  • July 2014
  • June 2014
  • May 2014
  • April 2014
  • March 2014
  • February 2014
  • January 2014

Kategorie

  • Aktualności
  • Blog
  • Media
  • Wykłady

Meta

  • Log in
  • Entries RSS
  • Comments RSS
  • WordPress.org

Tags

architektura Biblia Chrystus diabeł Duch Święty Europa Środkowa fotografia freski grafiki herb historia karnawał legendy literatura malarstwo martwa natura Matka Boska mitologia mozaiki muza nowożytność portret relikwie rynek sztuki rzeźba rękopisy seksualność starożytność sztuka sakralna Wielcy Mistrzowie wino XIX wiek XX wiek zwierzęta zwyczaje śmierć średniowiecze święci

Designed by Fragrance Design © 2013 | Powered by WordPress

×

Korzystając ze strony wyrażasz zgodę na używanie cookie, zgodnie z aktualnymi ustawieniami przeglądarki.

W każdym momencie możesz dokonać zmiany ustawień dotyczących cookies W programie służącym do obsługi internetu można zmienić ustawienia dotyczące cookies.