http://posztukiwania.pl/wp-content/themes/special-theme
FacebookRss
Navigation Menu
  • Blog
  • Aktualności
  • O mnie
  • Media
  • Wykłady
Home » Blog » Poskromienie diabła
Sat29

Poskromienie diabła

Magdalena Łanuszka :: in Dec 29, 2018 :: in Blog :: 0 comments

Jednym z najpiękniejszych miast na Morawach, czy też w ogóle w Czechach, jest niewątpliwie Telcz – jego starówka zresztą została wpisana na listę światowego dziedzictwa UNESCO. Znajdziemy tam zachwycające renesansowe kamienice, kościoły i piękny zamek; z pewnością mogę każdemu polecić wycieczkę do tego pięknego miejsca.

Tymczasem jednak dzisiaj nie będę pisać o perełkach architektonicznych w Telczu; chciałabym się zatrzymać przy jednej rzeźbie, która stoi sobie nieco na uboczu, przy ulicy Na Baště, na którą trafić można wychodząc z zamkowych ogrodów. Na pierwszy rzut oka może się wydawać, że to jest przedstawienie jakiegoś biskupa – ale to tak naprawdę opat, św. Prokop. Autorem tej późnobarokowej rzeźby był najprawdopodobniej lokalny artysta, Štěpán Pagan (1685-1739). Najciekawszym elementem jest tu niewątpliwie atrybut świętego w postaci spętanego łańcuchem diabła.

 

 

Prokop urodził się w drugiej połowie X wieku, zmarł zaś w roku 1053. Był pustelnikiem, współzałożycielem i pierwszym opatem klasztoru benedyktynów w Sázavie – co ciekawe, początkowo było to jedno z głównych centrów liturgii słowiańskiej. Rozwinął się tutaj także najważniejszy ośrodek piśmiennictwa słowiańskiego, gdzie spisywano starosłowiańskie teksty oraz dokonywano przekładów pism łacińskich. Niestety z końcem XI wieku ten słowiański ośrodek upadł – klasztor pozostał benedyktyński, ale ryt słowiański zastąpiono łacińskim.

Legenda św. Prokopa mówi, że zmusił on diabła do orania pola – a właściwie sam orał pole diabłem, którego zaprzągł do pługa i poganiał krzyżem. Stąd też przedstawienia Prokopa, który trzyma diabła na łańcuchu niczym na smyczy, przydeptując go do ziemi.

Wychodząc jednak od przedstawień św. Prokopa warto zauważyć, że w sztuce mogą trafić nam się również inne przedstawienia duchownych – opatów i biskupów – którzy ukazywani byli w towarzystwie diabła. Nie zawsze zresztą wizerunki te są interpretowane jednoznacznie, czego znakomitym przykładem może być kwatera z Ołtarza Ojców Kościoła, autorstwa Michaela Pachera (ok. 1480, Alte Pinakothek w Monachium). Nowsze publikacje określają jej temat jako Diabła przedstawiającego św. Augustynowi Księgę Przywar, podczas gdy w dawnej literaturze identyfikowano tę scenę jako przedstawienie św. Wolfganga, który zmusza diabła, aby ten trzymał mu księgę liturgiczną.

Święty Wolfgang, biskup Ratyzbony z X wieku, faktycznie też miał w swej legendzie epizod z diabłem; to klasyczna ludowa opowieść o przechytrzeniu biesa. Otóż Wolfgang postanowił wybudować kościół i w tym celu zawarł układ z diabłem – czart zbudował świątynię, ale w zamian miał zabrać sobie pierwszego, kto wejdzie do środka. Oczywiście Wolfgang przechytrzył diabła – jako pierwsza żywa istota do nowego kościoła został wpuszczony wilk i to jego, a nie ludzką duszę, musiał sobie wziąć diabeł jako zapłatę za wykonaną pracę.

Nawiasem mówiąc, Wolfgang w dość ekscentryczny sposób podjął decyzję, gdzie ulokować ów kościół: mianowicie wykonał rzut toporem w celu ustalenia miejsca budowy. Jeśli zatem traficie gdzieś na przedstawienie biskupa z siekierą, to najprawdopodobniej będzie to właśnie Wolfgang.

 

Warto jeszcze może przy okazji wspomnieć św. Dunstana, który był m.in. opatem klasztoru Glastonbury i arcybiskupem Canterbury, a żył również w X wieku. On z kolei miał pewnego razu chwycić diabła za nos rozgrzanymi szczypcami – i takie przedstawienia znajdziemy m.in. w angielskich rękopisach.

 

Wydaje się że koniec I tysiąclecia szczególnie obfitował w świętych opatów i biskupów, którzy zuchwale niemal poczynali sobie z szatanem. Ci środkowoeuropejscy – Wolfgang i Prokop – potrafili przy okazji wykorzystać diabła do dosyć praktycznych celów, takich jak budowa kościoła czy też zaoranie pola. I wbrew pozorom te legendy nie zostały całkiem zapomniane; w każdym razie figury św. Prokopa z diabłem pod stopami znajdują się w wielu miejscowościach u naszych południowych sąsiadów. Trzeba tylko zacząć je zauważać.

 



Post a Reply Cancel Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Szukaj

Najnowsze wpisy

  • Udział w konferencji “Shaped by Greed. Reflections and Impacts of Environmental Exploitation in European Visual Cultures 1200–1900” W Brnie
  • MAJTKOWE SEKRETY “DEKAMERONU”
  • Zagadkowy kult świętego psa
  • Wesołe zabawy dzieci w dawnych wiekach
  • Artykuły wydane w książce “DETEFON, RADION, VIS. Opowieści muzealne o II Rzeczypospolitej”

Ostatnie komentarze

  • Magdalena Łanuszka on MAJTKOWE SEKRETY “DEKAMERONU”
  • Magdalena Łanuszka on Misterium upojenia
  • Rafal on Misterium upojenia
  • alfath on MAJTKOWE SEKRETY “DEKAMERONU”
  • Magdalena Łanuszka on Zagadkowy kult świętego psa

Archiwum

  • May 2023
  • March 2023
  • February 2023
  • January 2023
  • December 2022
  • November 2022
  • October 2022
  • August 2022
  • July 2022
  • May 2022
  • April 2022
  • March 2022
  • February 2022
  • January 2022
  • December 2021
  • November 2021
  • August 2021
  • July 2021
  • June 2021
  • May 2021
  • April 2021
  • March 2021
  • February 2021
  • January 2021
  • December 2020
  • November 2020
  • October 2020
  • September 2020
  • August 2020
  • June 2020
  • May 2020
  • April 2020
  • March 2020
  • February 2020
  • January 2020
  • December 2019
  • November 2019
  • October 2019
  • September 2019
  • August 2019
  • July 2019
  • June 2019
  • May 2019
  • April 2019
  • March 2019
  • February 2019
  • January 2019
  • December 2018
  • November 2018
  • October 2018
  • September 2018
  • August 2018
  • July 2018
  • June 2018
  • May 2018
  • April 2018
  • March 2018
  • January 2018
  • December 2017
  • November 2017
  • October 2017
  • September 2017
  • August 2017
  • July 2017
  • June 2017
  • May 2017
  • April 2017
  • March 2017
  • February 2017
  • January 2017
  • December 2016
  • November 2016
  • October 2016
  • September 2016
  • August 2016
  • July 2016
  • June 2016
  • May 2016
  • April 2016
  • March 2016
  • February 2016
  • January 2016
  • December 2015
  • November 2015
  • October 2015
  • September 2015
  • August 2015
  • July 2015
  • June 2015
  • May 2015
  • April 2015
  • March 2015
  • February 2015
  • January 2015
  • December 2014
  • November 2014
  • October 2014
  • September 2014
  • August 2014
  • July 2014
  • June 2014
  • May 2014
  • April 2014
  • March 2014
  • February 2014
  • January 2014

Kategorie

  • Aktualności
  • Blog
  • Media
  • Wykłady

Meta

  • Log in
  • Entries RSS
  • Comments RSS
  • WordPress.org

Tags

architektura Biblia Chrystus diabeł Duch Święty Europa Środkowa fotografia freski grafiki herb historia karnawał legendy literatura malarstwo martwa natura Matka Boska mitologia mozaiki muza nowożytność portret relikwie rynek sztuki rzeźba rękopisy seksualność starożytność sztuka sakralna Wielcy Mistrzowie wino XIX wiek XX wiek zwierzęta zwyczaje śmierć średniowiecze święci

Designed by Fragrance Design © 2013 | Powered by WordPress

×

Korzystając ze strony wyrażasz zgodę na używanie cookie, zgodnie z aktualnymi ustawieniami przeglądarki.

W każdym momencie możesz dokonać zmiany ustawień dotyczących cookies W programie służącym do obsługi internetu można zmienić ustawienia dotyczące cookies.