http://posztukiwania.pl/wp-content/themes/special-theme
Navigation Menu
  • Blog
  • Aktualności
  • O mnie
  • Media
  • Wykłady
Home » Blog » Średniowieczne cięcia budżetowe
Sun07

Średniowieczne cięcia budżetowe

Magdalena Łanuszka :: in Apr 7, 2019 :: in Blog :: 2 comments

Katedra na Wawelu to jedna z najważniejszych świątyń w Polsce – wspaniały zabytek gotyckiej architektury, w obecnej formie wzniesiony w XIV wieku. Niestety nawet w przypadku tak kluczowej (również z politycznego punktu widzenia) inwestycji, i pomimo rozłożenia jej realizacji na kilkadziesiąt lat, nie udało się rozsądnie rozplanować budżetu. Co tu dużo mówić – im bardziej zbliżał się koniec budowy, tym bardziej kończyły się pieniądze. Na porządną dekorację fasady zachodniej już w zasadzie nie starczyło.

Dzisiejsza fasada katedry nie razi nas brakiem dekoracji, ponieważ dużą jej część zasłaniają – skądinąd ładne architektonicznie – kaplice Świętej Trójcy i Świętego Krzyża: flankują one główne wejście do katedry. Te kaplice powstały jednak dopiero w XV wieku, a bez nich czternastowieczna fasada przedstawiałaby się raczej skromnie. Co nie oznacza, że zupełnie nic na tej fasadzie nie ma. Wręcz przeciwnie – mamy tutaj zestaw elementów budujących polityczne przesłanie: jest tarcza herbowa z Orłem Białym, a drzwi zdobione są monogramem króla Kazimierza Wielkiego (litera “K” nakryta koroną). Konsekracja katedry odbyła się w marcu 1364 roku, a kilka miesięcy później miał w Krakowie miejsce słynny zjazd monarchów europejskich (z tzw. Ucztą u Wierzynka). Jak zauważył prof. Marek Walczak (w swojej książce “Rzeźba architektoniczna w Małopolsce za czasów Kazimierza Wielkiego”), wydaje się prawdopodobne, że dekorację fasady katedry, być może w pośpiechu, zrealizowano właśnie przed tym zjazdem.

Gospodarz katedry też oczywiście się na tej fasadzie zaznaczył: oto poniżej Orła Białego widzimy herb Poraj, którym pieczętował się ówczesny krakowski biskup Bodzanta. Herb ten jest przekręcony: to tak zwany ukłon heraldyczny (kurtuazja heraldyczna), wyrażający szacunek wobec zamieszczonych powyżej Orła Białego i postaci św. Stanisława. Dziś mało kto w ogóle zauważa ten herb, wciśnięty pomiędzy dodane w siedemnastym wieku zadaszenie z kasetonami oraz barokowy portal.

Na szczycie gotyckiej fasady widzimy figurę jednego z patronów katedry i najważniejszego tutejszego świętego, którego relikwie umieszczone są w najokazalszym mauzoleum tej świątyni: to właśnie wspomniany już biskup św. Stanisław. Dziś na fasadzie widnieje kopia czternastowiecznej rzeźby (wykonana u schyłku XIX wieku przez Zygmunta Langmana), zaś oryginał można oglądać na wystawie “Wawel Zaginiony”. Nie jest to rzeźba najwyższej klasy; niektórzy badacze nawet uważali, że można datować ją na wiek XIII i że pochodziła ona z poprzedniej, romańskiej katedry. Dziś hipoteza ta jest odrzucana, bo jednak formy tej rzeźby wskazują na 2 połowę XIV wieku. To nie jest figura “dawna” czy “archaiczna”, ona jest po prostu słaba artystycznie. Pewnie w ramach cięcia kosztów zatrudniono do jej zrobienia jakiegoś niezbyt doświadczonego rzemieślnika (“zrób pan rzeźbę na fasadę katedry: taki splendor! I wpiszesz sobie to pan sobie do portfolio!”).

Z figurą świętego Stanisława o tyle nie ma problemu, że jest ona umieszczona dość wysoko, a zatem nie widać dokładnie, że nie jest najwyższej klasy. Gorzej ma się sprawa, gdy w grę wchodzi dekoracja portalu, który jednak jest oglądany z bliska. I tu pojawiła się bardzo ciekawa koncepcja rozwiązania tego problemu: skoro trochę brakuje nam pieniędzy na wykonanie nowych rzeźb wysokiej klasy, to może wykorzystajmy jakieś stare?

I tak po obu stronach wejścia do katedry znalazły się przedstawienia św. Małgorzaty i św. Michała archanioła, powstałe jakieś 40 lat wcześniej. Najprawdopodobniej pierwotnie były one częścią kamiennej nastawy ołtarzowej z kaplicy św. Małgorzaty.

Owa kaplica to dziś zakrystia przy katedrze – jest to najstarsza część gotyckiej katedry, budowana w latach dwudziestych XIV wieku. Wydaje się, że ówczesny biskup Nanker planował ją jako swoją kaplicę grobową, jednak nie spoczął na Wawelu, bo w wyniku konfliktu z królem został w 1327 r. przeniesiony z Krakowa i objął urząd biskupa wrocławskiego. Jeszcze w XIV wieku tę kaplicę zamieniono na zakrystię – ołtarza w niej już nie ma, ale wizerunki Michała i Małgorzaty zachowały się w zwornikach sklepienia. Tych dwoje świętych łączy wspólny atrybut, pod postacią smoka.

Płaskorzeźby, prawdopodobnie ze zlikwidowanego ołtarza, wstawiono zatem w fasadę katedry – gdy w XV wieku dobudowano po bokach wejścia dwie kaplice, w ich murach zostały wykonane specjalne nisze, dzięki którym te rzeźby nie są zamurowane i można je wciąż podziwiać wstępując do świątyni. Nic innego z licznych zapewne czternastowiecznych ołtarzy z katedry nie zachowało się do dziś, a zatem można uznać, że te rzeźby w pewnym sensie zawdzięczają swoje przetrwanie albo kłopotom z domknięciem budżetu inwestycji, jaką była budowa gotyckiej katedry w Krakowie, albo też głęboko zakorzenionej krakowskiej oszczędności, która sprawia, że zawsze wolimy wykorzystać coś ponownie, zamiast wyrzucić.



2 Visitor Comments

  1. Ppp says:
    June 14, 2019 at 1:48 pm

    Mam 41 lat, na Wawelu jestem kilka razy w roku i jakoś tych rzeźb we wnękach nie zauważyłem – zwykle idzie się z tłumem i nie ma czasu na zatrzymanie się tuż przed wejściem. Dzięki – świetny artykuł!
    Pozdrawiam.

    Reply
    1. Magdalena Łanuszka says:
      April 19, 2020 at 11:04 am

      Dziękuję za ten komentarz – bardzo się cieszę, że udało mi się zwrócić uwagę na pomijany zazwyczaj detal. Na tym właśnie – mam nadzieję – polega szukanie ciekawostek. Pozdrawiam!

      Reply

Post a Reply Cancel Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Szukaj

Najnowsze wpisy

  • Krypto-dildo?
  • Kopia, imitacja, czy fałszerstwo?
  • Odczyt w Czeskiej Akademii Nauk w Pradze
  • My i wojna
  • Konferencja “Świętych w sztuce obcowanie” – on-line

Ostatnie komentarze

  • alfath on Krypto-dildo?
  • kaper on Krypto-dildo?
  • Magdalena Łanuszka on Krypto-dildo?
  • alfath on Krypto-dildo?
  • alfath on Kopia, imitacja, czy fałszerstwo?

Archiwum

  • May 2022
  • April 2022
  • March 2022
  • February 2022
  • January 2022
  • December 2021
  • November 2021
  • August 2021
  • July 2021
  • June 2021
  • May 2021
  • April 2021
  • March 2021
  • February 2021
  • January 2021
  • December 2020
  • November 2020
  • October 2020
  • September 2020
  • August 2020
  • June 2020
  • May 2020
  • April 2020
  • March 2020
  • February 2020
  • January 2020
  • December 2019
  • November 2019
  • October 2019
  • September 2019
  • August 2019
  • July 2019
  • June 2019
  • May 2019
  • April 2019
  • March 2019
  • February 2019
  • January 2019
  • December 2018
  • November 2018
  • October 2018
  • September 2018
  • August 2018
  • July 2018
  • June 2018
  • May 2018
  • April 2018
  • March 2018
  • January 2018
  • December 2017
  • November 2017
  • October 2017
  • September 2017
  • August 2017
  • July 2017
  • June 2017
  • May 2017
  • April 2017
  • March 2017
  • February 2017
  • January 2017
  • December 2016
  • November 2016
  • October 2016
  • September 2016
  • August 2016
  • July 2016
  • June 2016
  • May 2016
  • April 2016
  • March 2016
  • February 2016
  • January 2016
  • December 2015
  • November 2015
  • October 2015
  • September 2015
  • August 2015
  • July 2015
  • June 2015
  • May 2015
  • April 2015
  • March 2015
  • February 2015
  • January 2015
  • December 2014
  • November 2014
  • October 2014
  • September 2014
  • August 2014
  • July 2014
  • June 2014
  • May 2014
  • April 2014
  • March 2014
  • February 2014
  • January 2014

Kategorie

  • Aktualności
  • Blog
  • Media
  • Wykłady

Meta

  • Log in
  • Entries RSS
  • Comments RSS
  • WordPress.org

Tags

architektura Biblia Chrystus diabeł Duch Święty Europa Środkowa fotografia freski grafiki herb historia karnawał legendy literatura malarstwo martwa natura Matka Boska mitologia mozaiki muza nowożytność portret relikwie rynek sztuki rzeźba rękopisy seksualność starożytność sztuka sakralna Wielcy Mistrzowie wino XIX wiek XX wiek zwierzęta zwyczaje śmierć średniowiecze święci

Designed by Fragrance Design © 2013 | Powered by WordPress

×

Korzystając ze strony wyrażasz zgodę na używanie cookie, zgodnie z aktualnymi ustawieniami przeglądarki.

W każdym momencie możesz dokonać zmiany ustawień dotyczących cookies W programie służącym do obsługi internetu można zmienić ustawienia dotyczące cookies.