http://posztukiwania.pl/wp-content/themes/special-theme
Navigation Menu
  • Blog
  • Aktualności
  • O mnie
  • Media
  • Wykłady
Home » Blog » Węzeł, zimorodek i erotyczne panny łaziebne
Fri14

Węzeł, zimorodek i erotyczne panny łaziebne

Magdalena Łanuszka :: in Jun 14, 2019 :: in Blog :: 2 comments

Średniowieczna literatura i sztuka mówią nam, że darem miłosnym był nie tyle bukiet kwiatów, ile wieniec – kwieciste koło, często ze wstążkami; o wieńcu jako znaku miłości wspomina trzynastowieczna Powieść o Róży, widzimy go także w czternastowiecznej miniaturze ukazującej hrabiego Krafta III von Toggenburg w tzw. Kodeksie Manesse (1304-40, Heidelberg, University of Heidelberg Library, Codex Palatinus Germanicus 848), będącym zbiorem niemieckiej poezji świeckiej.

Wieniec to jednak nie wszystko – symbolika miłosna w dworskiej kulturze w średniowieczu mogła zawierać się w supłach, węzłach i obręczach wiązanych z tkanin, szczególnie z damskiej chusty. Pojęcie love knot – węzła miłości – pojawiło się na przykład w czternastowiecznym utworze “Opowieści kanterberyjskie” (Canterbury Tales) Geoffreya Chaucera, choć koncepcja ta ma zapewne korzenie znacznie wcześniejsze, pewnie antyczne. Okrągła forma, przypominająca wieniec, lecz utworzona z kunsztownie zawiązanej chusty (nałęczki), występuje w jednym z najstarszych polskich herbów szlacheckich, który zwie się Nałęcz. Przede wszystkim jednak taka właśnie tekstylna pętla, z zimorodkiem w środku, została przyjęta przez Wacława IV Luksemburskiego jako jego osobisty znak.

Ów znak pojawiał się jako dekoracja fundacji króla Wacława IV, a jednym z najsłynniejszych przykładów jest jego Biblia – niesłychanie bogato dekorowany, choć nigdy nie ukończony rękopis, dziś przechowywany w zbiorach Austriackiej Biblioteki Narodowej w Wiedniu (podzielony na 6 tomów: Cods 2759-2764). Na 1214 pergaminowych kartach planowano zapewne około 1200 miniatur, lecz wykonano jedynie 654. Jest to jedno z największych arcydzieł praskiego iluminatorstwa końca XIV wieku.

Wyjątkowo ciekawe są dekoracje marginalne tej Biblii: oto bowiem na kolejnych kartach powraca nie tylko motyw zimorodka, ale także… roznegliżowanych panien łaziebnych!

Na jednej z kart widzimy brodatego mężczyznę, którego obejmuje taka panna, a on sam trzyma się wielkiej litery “W” (motyw z literą pojawia się tu zresztą w kilku miejscach) – prawdopodobnie to właśnie sam król Wacław. Chyba ten sam mężczyzna, tylko że nagi, jest na innej karcie ukazany w momencie, kiedy masują go aż dwie kobiety. Białe suknie panien łaziebnych to tak naprawdę bielizna – w niektórych przypadkach widać, że to bielizna zaprawdę erotyczna.

O tym, że w średniowiecznych łaźniach bywało nieprzyzwoicie, pisałam już kiedyś (wpis dostępny TU), a król Wacław IV szczególnie słynął z zamiłowania do rozrywek i pięknych kobiet. Szesnastowieczny kronikarz Václav Hájek z Libočan zanotował nawet legendę o relacji króla i niejakiej Zuzanny, która była właśnie panną łaziebną. Władca, który miał talent do mnożenia sobie wrogów, został pewnego razu uwięziony, lecz udało mu się uciec dzięki pomocy pięknej łaziebnej. W podzięce zaprosił ją na kolację… ze śniadaniem. A potem jeszcze podobno wybudował w Pradze łaźnię, w której obrotna Zuzanna została już nie łaziebną, ale szefową.

Nie wiadomo na pewno, dlaczego Biblia króla Wacława IV jest zdobiona symbolami miłosnymi (chusta i zimorodek), oraz erotycznymi wizerunkami panien łaziebnych. Badacze najczęściej doszukują się w tym połączenia osobistego znaku króla i symboliki oczyszczenia (gdzie obmywanie ciała odnosi się do oczyszczania duszy). Jakoś nie chcemy przyjąć do wiadomości, że władca mógł po prostu zażyczyć sobie, aby jego osobistą Biblię zdobiły nieprzyzwoite, lecz przyjemne dla oka dekoracje. No a w końcu – kto bogatemu zabroni?

A jednak kiedy rękopis pozostaje niedokończony, to zazwyczaj oznacza, że zleceniodawca przeliczył się z zamówieniem i w którymś momencie skończyły się pieniądze. Może Wacław za dużo wydał po drodze na usługi dodatkowe, świadczone przez panny łaziebne?



2 Visitor Comments

  1. alfath says:
    June 15, 2019 at 12:16 pm

    Muszę przyznać, że około połowy miesiąca zaglądam tu z nadzieją przeczytania czegoś ciekawego i nigdy nie bywam zawiedziony.

    Z początku zaintrygowała mnie miniatura z królem czepiającym się litery W. Nienaturalny układ głowy, jakieś dziwne kończyny… Zacząłem szukać lepszej reprodukcji i tu – zaskoczenie. Mało tego jest w Internecie. Tak że poniższe refleksje opierają się głównie na tym, co widzieli i opisali inni ;)

    Ilustracje do Biblii Wacława niewątpliwie obracają się wokół tematu miłości, ale czy rzeczywiście pojmowanej tak trywialnie? Powracających regularnie emblematycznych motywów jest niewiele: Minneknoten – węzeł miłości (ale Minne to miłość dworska i sentymentalna, a nie zabawy w łaźni z dziewczętami niskiego stanu), zimorodek – symbol małżeńskiej wierności przez skojarzenie z Alkione, litery W i E, gdzie W to oczywiście Wenceslaus, E natomiast to prawdopodobnie Euphemia (drugie imię małżonki króla, Zofii Bawarskiej).

    Wreszcie ta panna łaziebna, Bademagd, przeważnie jedna, czasem dwie, raczej niezbyt frywolne. Igraszki w łóżku i kąpieli na średniowiecznych miniaturach bywają dużo bardziej dosłownie wyobrażone. Panna jest bosa, ale w czepcu na głowie, z cebrzykiem i najczęściej pękiem jakby liściastych gałązek. Na ilustracji przedstawiającej wypędzenie z raju, Adam przykrywa swój wstyd takim łaziennym “frędzlem” zamiast listkiem figowym. Oporządzany przez nią, czy też przez nie mężczyzna ma wygląd dość melancholijny. Na jednej z ilustracji panna jest chyba niezbyt młoda, a towarzyszą jej “dzicy ludzie”, jest to więc przedstawienie czysto symboliczne, oderwane od realiów średniowiecznej łaźni. https://www.informuji.cz/data/2013304150128_strep.jpg

    Jak zwraca uwagę jeden z autorów opracowań dostępnych w sieci, do obowiązków żony należało zajęcie się mężem podczas kąpieli, więc może i ta panna nie odchodzi zbyt daleko od innych emblematów miłości czystej, wiernej i uświęconej małżeńskim węzłem.

    Reply
    1. Magdalena Łanuszka says:
      June 15, 2019 at 7:29 pm

      Dziękuję za – jak zwykle – niezwykle wartościowy komentarz. Zdaję sobie sprawę z tych wszystkich interpretacji, jednakże nie mogę oprzeć się wrażeniu, że badacze czasami nieco zbyt “na siłę” odzierają motywy erotyczne w sztuce średniowiecznej z ich dosłownego przekazu, na rzecz symboliki “miłości dwornej”, “miłości czystej” etc., chociaż nawet lektura średniowiecznych tekstów świeckich wskazuje moim zdaniem na zasadność zdecydowanie mniej idealistycznych interpretacji ówczesnej kultury. Dzicy ludzie, swoją drogą, funkcjonowali właśnie w kontekście uosobienia nieokiełznanych żądz i popędów.
      Niestety, Biblia Wacława IV nie jest zdigitalizowana. Czekam na to bardzo, mam nadzieję, że jednak kiedyś będzie ją można, jak przystało na taki rękopis, obejrzeć on-line karta po karcie…
      Serdecznie pozdrawiam!

      Reply

Post a Reply Cancel Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Szukaj

Najnowsze wpisy

  • Krypto-dildo?
  • Kopia, imitacja, czy fałszerstwo?
  • Odczyt w Czeskiej Akademii Nauk w Pradze
  • My i wojna
  • Konferencja “Świętych w sztuce obcowanie” – on-line

Ostatnie komentarze

  • alfath on Krypto-dildo?
  • kaper on Krypto-dildo?
  • Magdalena Łanuszka on Krypto-dildo?
  • alfath on Krypto-dildo?
  • alfath on Kopia, imitacja, czy fałszerstwo?

Archiwum

  • May 2022
  • April 2022
  • March 2022
  • February 2022
  • January 2022
  • December 2021
  • November 2021
  • August 2021
  • July 2021
  • June 2021
  • May 2021
  • April 2021
  • March 2021
  • February 2021
  • January 2021
  • December 2020
  • November 2020
  • October 2020
  • September 2020
  • August 2020
  • June 2020
  • May 2020
  • April 2020
  • March 2020
  • February 2020
  • January 2020
  • December 2019
  • November 2019
  • October 2019
  • September 2019
  • August 2019
  • July 2019
  • June 2019
  • May 2019
  • April 2019
  • March 2019
  • February 2019
  • January 2019
  • December 2018
  • November 2018
  • October 2018
  • September 2018
  • August 2018
  • July 2018
  • June 2018
  • May 2018
  • April 2018
  • March 2018
  • January 2018
  • December 2017
  • November 2017
  • October 2017
  • September 2017
  • August 2017
  • July 2017
  • June 2017
  • May 2017
  • April 2017
  • March 2017
  • February 2017
  • January 2017
  • December 2016
  • November 2016
  • October 2016
  • September 2016
  • August 2016
  • July 2016
  • June 2016
  • May 2016
  • April 2016
  • March 2016
  • February 2016
  • January 2016
  • December 2015
  • November 2015
  • October 2015
  • September 2015
  • August 2015
  • July 2015
  • June 2015
  • May 2015
  • April 2015
  • March 2015
  • February 2015
  • January 2015
  • December 2014
  • November 2014
  • October 2014
  • September 2014
  • August 2014
  • July 2014
  • June 2014
  • May 2014
  • April 2014
  • March 2014
  • February 2014
  • January 2014

Kategorie

  • Aktualności
  • Blog
  • Media
  • Wykłady

Meta

  • Log in
  • Entries RSS
  • Comments RSS
  • WordPress.org

Tags

architektura Biblia Chrystus diabeł Duch Święty Europa Środkowa fotografia freski grafiki herb historia karnawał legendy literatura malarstwo martwa natura Matka Boska mitologia mozaiki muza nowożytność portret relikwie rynek sztuki rzeźba rękopisy seksualność starożytność sztuka sakralna Wielcy Mistrzowie wino XIX wiek XX wiek zwierzęta zwyczaje śmierć średniowiecze święci

Designed by Fragrance Design © 2013 | Powered by WordPress

×

Korzystając ze strony wyrażasz zgodę na używanie cookie, zgodnie z aktualnymi ustawieniami przeglądarki.

W każdym momencie możesz dokonać zmiany ustawień dotyczących cookies W programie służącym do obsługi internetu można zmienić ustawienia dotyczące cookies.