http://posztukiwania.pl/wp-content/themes/special-theme
Navigation Menu
  • Blog
  • Aktualności
  • O mnie
  • Media
  • Wykłady
Home » Blog » Chrystus molestowany
Thu07

Chrystus molestowany

Magdalena Łanuszka :: in Nov 7, 2019 :: in Blog :: 6 comments

Jako że ostatnio siedzę znów w temacie ikonografii Marii Magdaleny, ten wpis zacznie się od jej osoby. Po Zmartwychwstaniu Chrystus ukazał się właśnie Magdalenie – scenę tę, niezwykle popularną w sztuce dawnej, nazywamy Noli me tangere (o tym pisałam TU). Takie słowa miał Zmartwychwstały skierować do Magdaleny, gdy ona go rozpoznała – dziś tłumaczone jako “nie zatrzymuj mnie”, dawniej jednak przekładane jako “nie dotykaj mnie!” I właśnie ten aspekt dotyku – czasem może zbyt dosłownie! – pojawia się w niektórych malarskich realizacjach tego tematu.

Przykładowo, wśród malowideł z początków XVI w. w Oratorio della Santissima Trinità w Momo (Piemont) znajdziemy takie przedstawienie Noli me tangere:

Jeśli w tym momencie Chrystus powiedział: “nie dotykaj mnie!” to była to zapewne reakcja na molestowanie, którego najwyraźniej dopuściła się Maria Magdalena! Zresztą o tym, że jej entuzjazm w spotkaniu ze Zmartwychwstałym był nie do końca stosowny, możemy także wyczytać na przykład w staropolskich kazaniach. Szczególnie te siedemnastowieczne, zachwycające swoją drogą w warstwie językowej, interpretowały zapał Magdaleny w kategoriach nie do końca przyzwoitych…

Szymon Wysocki (1608) tak radził: “Uważ, iż jako jeno Magdalena poznała Pana Jezusa nieroztropnie bieżała, żeby go była obłapiła, i dlatego zakazanie odniosła! Bierz stąd naukę […] a pilnie zewsząd upatruj co czasowi i personie twojej albo cudzej przystoi.”

Z kolei Jacek Liberiusz (1669) pisał: “Noli me tangere. Nie tykaj się mnie. To tak katolikowi z grzechu na te święta chwalebnie powstającemu trzeba czynić. Ciągnie cię swawolna kompania do zbytków i świeckich, nieprzystojnych krotochwil, wabi cię wysforowana na niewstyd rozkosznica do brzydkiej przeklętej konwersacji, a ty mów: Noli me tangere.”

O ile jednak Zmartwychwstały Chrystus mógł zaprotestować w obliczu awansów Magdaleny (czy to ona uosabia wysforowaną na niewstyd rozkosznicę?), o tyle niewiele mógł zrobić, gdy macano jego nieżywe już ciało. A to na przykład mogło się trafić w przypadku średniowiecznych przedstawień Józefa z Arymatei, który zdejmuje Jezusa z krzyża.

Nawet w Opłakiwaniu możemy trafić na nieprzyzwoite gesty – szczególnie ciekawym przypadkiem jest miniatura ze słynnego rękopisu Małych Godzinek Księcia de Berry (Petites Heures du Duc de Berry, Bibliothèque nationale de France, Latin 18014) z przełomu XIV i XV wieku. Wśród miniatur cyklu pasyjnego, namalowanych przez Jeana le Noir do 1375 r., znajduje się także takie oto Opłakiwanie/Złożenie do grobu:

Coś dziwnego dzieje się tutaj w okolicach genitaliów Chrystusa: jedna z niewiast zasłania (albo odsłania?) tę część jego ciała, a zarazem czyjaś dłoń dość jednoznacznie sięga w tym kierunku… Przyznać muszę, że pierwotnie sądziłam, że to prawa ręka Matki Boskiej (Maria nie obejmuje swego syna dwiema rękami, tylko lewą, bo druga ręka na ramieniu Chrystusa należy do stojącego obok mężczyzny). Wydawało mi się zatem, że w tym przedstawieniu ręka Marii wędruje w kierunku podbrzusza Chrystusa – i to w bardzo dziwnym układzie, jakby chyłkiem, pod jej lewym ramieniem, w sposób zdecydowanie nienaturalny. W komentarzach pod wpisem Czytelnik zwrócił mi jednak uwagę, że to po prostu dłoń samego Chrystusa – ale tak czy inaczej, takich gestów nie maluje się przypadkowo. Nasza uwaga siłą rzeczy jest kierowana w kierunku krocza Zbawiciela.

I choć nie miałam racji w tym przypadku, to na swoje usprawiedliwienie powiem, że są inne obrazy w których to właśnie Maria kieruje dłoń ku męskości Chrystusa – takie bowiem gesty znajdziemy również w przedstawieniach Matki Boskiej z Dzieciątkiem! O tym, że pewne erotyczne podteksty pojawiały się w przedstawieniach Madonny z Dzieciątkiem, pisałam już kiedyś TU. Czasami to Maria dotyka Jezusa…

Czasami czyni to jego babka, św. Anna…

A czasami Jezus w sam sięga w kierunku swego krocza.

I oczywiście historyk sztuki nie może takiej ikonografii ignorować. Ma to nawet swoją naukowo brzmiącą nazwę: ostentatio genitalium. Najczęściej tłumaczy się, że chodzi tutaj o podkreślenie tajemnicy Wcielenia, prezentację Ciała Chrystusa, oraz o uwypuklenie ludzkiej natury Zbawiciela, która była równie ważna jak ta boska. Płciowość jest nieodłącznym aspektem człowieczeństwa, a Bóg musiał w pełni stać się śmiertelnym człowiekiem, aby dokonała się Ofiara: aby mógł umrzeć (a potem zmartwychwstać). Podkreślanie męskości Chrystusa mogło również iść w parze z postrzeganiem go jako Nowego Adama, a także jako Oblubieńca ze starotestamentowej Pieśni nad Pieśniami. I tak naprawdę większość przedstawień w typie ostentatio genitalium po prostu rzeczywiście eksponuje genitalia Zbawiciela.

W niektórych przypadkach Maria wskazuje nam, na co mamy patrzeć… a stąd już prosta droga do nieprzyzwoitego macania.

I cóż w tym dziwnego, że jak już w końcu wykonał swoją zbawczą misję, umarł i zmartwychwstał, to od razu powiedział: nie dotykaj mnie!



6 Visitor Comments

  1. pgrz says:
    November 8, 2019 at 9:18 am

    Trudno się zgodzić z taką interpretacją Złożenia do grobu – ta dłoń jest lewa, wyraźnie widać przeciwstawny kciuk. Moim zdaniem to lewa dłoń Chrystusa.

    Reply
    1. Magdalena Łanuszka says:
      November 8, 2019 at 9:58 am

      Oczywiście, ma Pan rację! A ja się zastanawiałam, jak ona tę rękę wygina… ;) Dziękuję za trafną uwagę, to przedstawienie nadal wpisuje się w kontekst podkreślania męskości Chrystusa, ale może mniej drastycznie, niż zasugerowałam. Pozwalam sobie zatem wprowadzić Pana uwagę w tekst wpisu. Pozdrawiam serdecznie!

      Reply
  2. Kazimierz says:
    November 12, 2019 at 10:29 pm

    To bardzo interesujące, zważywszy jak daleko wyparte są w katolicyzmie wszelkie konteksty cielesne – nie tylko związane z Nowym Testamentem…
    Mnie przyszły do głowy nie konteksty z obszaru sztuki, ale obyczajowości i fizjologii:
    – gest dotykania, “ważenia” w ręku genitaliów u mężczyzn w krajach śródziemnomorskich,
    który jest publicznym, akceptowanym, nawykowym zachowanie panów z gatunku mucho
    – przekonaniem medycyny dalekowschodniej – o tym, ze centrum energetyczne mężczyzny
    znajduje się właśnie w tej okolicy! Byłoby to wręcz wskazywaniem “źródła życia”…

    Reply
    1. Magdalena Łanuszka says:
      December 14, 2019 at 1:36 pm

      Dziękuję za komentarz – to z pewnością cenne skojarzenia interpretacyjne. Pozdrawiam serdecznie! :)

      Reply
  3. Andrzej - Julian says:
    December 29, 2019 at 1:26 pm

    Serdecznie witam! Pani blog jest dla mnie, jako po trosze mediewisty i religioznawcy cennym odkryciem. Pojedyncze wzmianki na ten temat znajdziemy w: Jean Delumeau – Grzech i strach. Poczucie winy w kulturze Zachodu XIII – XVIII w.

    Reply
    1. Magdalena Łanuszka says:
      December 30, 2019 at 4:40 pm

      Dziękuję :)

      Reply

Post a Reply Cancel Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Szukaj

Najnowsze wpisy

  • Wesołe zabawy dzieci w dawnych wiekach
  • Artykuły wydane w książce “DETEFON, RADION, VIS. Opowieści muzealne o II Rzeczypospolitej”
  • Średniowieczne autoportrety kobiet
  • Matka Boska bije diabła!
  • Międzynarodowa konferencja online: “Annihilating Evil: Scenes of Fighting, Slaying, Trampling and Binding Bad Forces in Art”

Ostatnie komentarze

  • Magdalena Łanuszka on Wesołe zabawy dzieci w dawnych wiekach
  • Magdalena Łanuszka on “Księżyc pod jej stopami…”
  • Egoria on “Księżyc pod jej stopami…”
  • Stratos Vasdekis on Wesołe zabawy dzieci w dawnych wiekach
  • kaper on Wesołe zabawy dzieci w dawnych wiekach

Archiwum

  • January 2023
  • December 2022
  • November 2022
  • October 2022
  • August 2022
  • July 2022
  • May 2022
  • April 2022
  • March 2022
  • February 2022
  • January 2022
  • December 2021
  • November 2021
  • August 2021
  • July 2021
  • June 2021
  • May 2021
  • April 2021
  • March 2021
  • February 2021
  • January 2021
  • December 2020
  • November 2020
  • October 2020
  • September 2020
  • August 2020
  • June 2020
  • May 2020
  • April 2020
  • March 2020
  • February 2020
  • January 2020
  • December 2019
  • November 2019
  • October 2019
  • September 2019
  • August 2019
  • July 2019
  • June 2019
  • May 2019
  • April 2019
  • March 2019
  • February 2019
  • January 2019
  • December 2018
  • November 2018
  • October 2018
  • September 2018
  • August 2018
  • July 2018
  • June 2018
  • May 2018
  • April 2018
  • March 2018
  • January 2018
  • December 2017
  • November 2017
  • October 2017
  • September 2017
  • August 2017
  • July 2017
  • June 2017
  • May 2017
  • April 2017
  • March 2017
  • February 2017
  • January 2017
  • December 2016
  • November 2016
  • October 2016
  • September 2016
  • August 2016
  • July 2016
  • June 2016
  • May 2016
  • April 2016
  • March 2016
  • February 2016
  • January 2016
  • December 2015
  • November 2015
  • October 2015
  • September 2015
  • August 2015
  • July 2015
  • June 2015
  • May 2015
  • April 2015
  • March 2015
  • February 2015
  • January 2015
  • December 2014
  • November 2014
  • October 2014
  • September 2014
  • August 2014
  • July 2014
  • June 2014
  • May 2014
  • April 2014
  • March 2014
  • February 2014
  • January 2014

Kategorie

  • Aktualności
  • Blog
  • Media
  • Wykłady

Meta

  • Log in
  • Entries RSS
  • Comments RSS
  • WordPress.org

Tags

architektura Biblia Chrystus diabeł Duch Święty Europa Środkowa fotografia freski grafiki herb historia karnawał legendy literatura malarstwo martwa natura Matka Boska mitologia mozaiki muza nowożytność portret relikwie rynek sztuki rzeźba rękopisy seksualność starożytność sztuka sakralna Wielcy Mistrzowie wino XIX wiek XX wiek zwierzęta zwyczaje śmierć średniowiecze święci

Designed by Fragrance Design © 2013 | Powered by WordPress

×

Korzystając ze strony wyrażasz zgodę na używanie cookie, zgodnie z aktualnymi ustawieniami przeglądarki.

W każdym momencie możesz dokonać zmiany ustawień dotyczących cookies W programie służącym do obsługi internetu można zmienić ustawienia dotyczące cookies.