http://posztukiwania.pl/wp-content/themes/special-theme
Navigation Menu
  • Blog
  • Aktualności
  • O mnie
  • Media
  • Wykłady
Home » Blog » Jak (nie) wyglądał Łokietek?
Mon20

Jak (nie) wyglądał Łokietek?

Magdalena Łanuszka :: in Jan 20, 2020 :: in Blog :: 0 comments

20 stycznia 1320 roku odbyła się koronacja Władysława Łokietka – miało to miejsce w katedrze na Wawelu (a właściwie w jej ruinach po wielkim pożarze), po raz pierwszy w naszej historii. Odtąd kolejni królowie będą koronowani w tej właśnie świątyni – nie licząc Stanisława Leszczyńskiego oraz Stanisława Augusta Poniatowskiego, koronowanych w Warszawie. Trudno tutaj zignorować tradycję, która mówi, że od czasów męczeństwa biskupa Stanisława (którego relikwie są w ołtarzu w samym środku krakowskiej katedry) żaden król Polski nie powinien był nosić tego imienia. Obydwaj koronowani w Warszawie Stanisławowie zakończyli wszak swe rządy abdykacją.

Wróćmy jednak do pierwszego króla koronowanego na Wawelu, czyli Władysława Łokietka: nie tylko od niego katedra krakowska stała się miejscem koronacji naszych królów, ale także ich nekropolią. To właśnie nagrobek Władysława Łokietka (zm. 1333) otwiera grupę królewskich nagrobków w tej świątyni. Stał się on – przynajmniej dla kolejnych nagrobków gotyckich – realizacją wzorcową. Chociaż trzeba uczciwie przyznać, że artystycznie jest on po prostu najsłabszy.

Oryginalnie może nie było tak źle (na pewno nie było tak źle!), ale niestety, ten pierwszy nagrobek nie wytrzymał próby czasu. Prawdopodobnie dlatego, że został wykonany z wapienia pińczowskiego, który do najtrwalszych kamieni nie należy. Zachowane w najlepszym stanie postacie na bokach tumby i tak są dosyć zniszczone.

Oryginalnie nagrobek miał bardzo przemyślaną formę. Na ściankach tumby ukazano członków dworu, opłakujących śmierć króla: duchownych, świeckich mężczyzn i kobiety. Rozwiązanie to ma genezę francuską. Ponadto nagrobek przykryty był baldachimem – to z kolei był wyznacznik miejsca pochówku osób szczególnie ważnych: świętych, papieży i władców, a wywodzi się to z form ołtarzowych. Niestety, oryginalny baldachim nie przetrwał do dziś – obecny jest neogotycką rekonstrukcją, wykonaną w czasie wielkiej renowacji katedry na przełomie XIX i XX wieku (pod kierunkiem krakowskiego architekta Sławomira Odrzywolskiego). Odrzywolski odnalazł fragmenty dwóch kamiennych filarów i na ich podstawie wykonał rekonstrukcję – samo zwieńczenie jest w całości fantazją, więc się na nim mediewiści nie skupiają. Przedstawienia wcześniejsze baldachimu nie zawierają.

Autorami nagrobka Łokietka byli kamieniarze znający sztukę Dolnej Nadrenii i Hesji – pracowali oni w drugiej fazie budowy gotyckiej katedry (ukończenie prezbiterium w 1346 r.). Niestety nigdy nie dowiemy się, jak wyglądała wyrzeźbiona przez nich postać króla na tumbie nagrobka. Bo to, co znajduje się tam dzisiaj, jest skutkiem daleko idących przeróbek z czasów nowożytnych – i w dodatku w efekcie jest naprawdę słabej jakości. Na szczęście dla nagrobka, na figurę na tumbie zazwyczaj patrzy się “na żywo” z dosyć szczególnej perspektywy, pod sporym kątem – dopiero zdjęcie wykonane na wprost, z perspektywy baldachimu, ujawnia całą mizerię tej rzeźby.

Zwykliśmy zakładać, że wizerunek zmarłego na nagrobku mniej lub bardziej odzwierciedla jego rzeczywisty wygląd – nawet przy założeniu, że rzeźby gotyckie były często bardzo wyidealizowane, jakieś tam elementy powinny się zgadzać z rzeczywistością (w tym miejscu pozwolę sobie polecić archiwalny wpis poświęcony Agnes Sorel, dostępny TU; badania jej czaszki dowiodły, że jej wizerunek na nagrobku był znacznie bardziej “portretowy” niż pierwotnie zakładano). Jeśli chodzi o Władysława Łokietka, to – podążając za twarzą z nagrobka – często uznajemy, że nosił on sumiasty wąs oraz półdługie loczki. Przekonanie to utwierdził w nas w dodatku Jan Matejko w wyobrażeniu Łokietka w swoim poczcie.

O ile loczki jeszcze ujdą, o tyle, prawdę mówiąc, moda męska końca XIII i pierwszych dekad XIV wieku raczej nie zakładała noszenia takich wąsów bez brody. Można by rzec, że to wąs iście sarmacki… i rzeczywiście, wszystko wskazuje na to, że twarz króla na nagrobku została wykuta niemal na nowo z końcem XVII wieku! Skąd o tym wiemy? Ano stąd, że zachowały się protokoły wizytacji biskupa Andrzeja Trzebickiego (z lat 1670-1672), w których pomnik Łokietka został mylnie rozpoznany jako… nagrobek królowej Jadwigi Andegaweńskiej! No przecież chyba nikt by nie zakładał, że miała ona wąsy!

Czyli, podsumowując: w latach 70. XVII w. rzeźba na nagrobku była już tak zniszczona, że nawet nie było pewne, czy to mężczyzna, czy kobieta. Zapewne jakoś w ostatniej ćwierci XVII w. głowę króla przekuto, nadając mu obecny wygląd; zresztą kolejne naprawy miały miejsce jeszcze w 1761 i 1838 roku. Przy tej ostatniej okazji podobno udało się zajrzeć przez szparę do grobu umieszczonego pod posadzką, w którym znajdowały się szczątki niewielkiej postaci. Nikt jednak tego grobu dotychczas nie otworzył, a szczątki nie zostały przebadane. Może jednak kiedyś jeszcze to się stanie i wreszcie dowiemy się, jak naprawdę wyglądał Władysław Łokietek?

***

Z okazji 700-lecia koronacji Łokietka na Wawelu można do 19 kwietnia 2020 zwiedzać wystawę “Skarby epoki Piastów” (https://wawel.krakow.pl/wystawa-czasowa/skarby-epoki-piastow). A wirtualny model 3D nagrobka jest dostępny w serwisie Wirtualne Muzea Małopolski.

 

 

 



Post a Reply Cancel Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Szukaj

Najnowsze wpisy

  • Krypto-dildo?
  • Kopia, imitacja, czy fałszerstwo?
  • Odczyt w Czeskiej Akademii Nauk w Pradze
  • My i wojna
  • Konferencja “Świętych w sztuce obcowanie” – on-line

Ostatnie komentarze

  • alfath on Krypto-dildo?
  • kaper on Krypto-dildo?
  • Magdalena Łanuszka on Krypto-dildo?
  • alfath on Krypto-dildo?
  • alfath on Kopia, imitacja, czy fałszerstwo?

Archiwum

  • May 2022
  • April 2022
  • March 2022
  • February 2022
  • January 2022
  • December 2021
  • November 2021
  • August 2021
  • July 2021
  • June 2021
  • May 2021
  • April 2021
  • March 2021
  • February 2021
  • January 2021
  • December 2020
  • November 2020
  • October 2020
  • September 2020
  • August 2020
  • June 2020
  • May 2020
  • April 2020
  • March 2020
  • February 2020
  • January 2020
  • December 2019
  • November 2019
  • October 2019
  • September 2019
  • August 2019
  • July 2019
  • June 2019
  • May 2019
  • April 2019
  • March 2019
  • February 2019
  • January 2019
  • December 2018
  • November 2018
  • October 2018
  • September 2018
  • August 2018
  • July 2018
  • June 2018
  • May 2018
  • April 2018
  • March 2018
  • January 2018
  • December 2017
  • November 2017
  • October 2017
  • September 2017
  • August 2017
  • July 2017
  • June 2017
  • May 2017
  • April 2017
  • March 2017
  • February 2017
  • January 2017
  • December 2016
  • November 2016
  • October 2016
  • September 2016
  • August 2016
  • July 2016
  • June 2016
  • May 2016
  • April 2016
  • March 2016
  • February 2016
  • January 2016
  • December 2015
  • November 2015
  • October 2015
  • September 2015
  • August 2015
  • July 2015
  • June 2015
  • May 2015
  • April 2015
  • March 2015
  • February 2015
  • January 2015
  • December 2014
  • November 2014
  • October 2014
  • September 2014
  • August 2014
  • July 2014
  • June 2014
  • May 2014
  • April 2014
  • March 2014
  • February 2014
  • January 2014

Kategorie

  • Aktualności
  • Blog
  • Media
  • Wykłady

Meta

  • Log in
  • Entries RSS
  • Comments RSS
  • WordPress.org

Tags

architektura Biblia Chrystus diabeł Duch Święty Europa Środkowa fotografia freski grafiki herb historia karnawał legendy literatura malarstwo martwa natura Matka Boska mitologia mozaiki muza nowożytność portret relikwie rynek sztuki rzeźba rękopisy seksualność starożytność sztuka sakralna Wielcy Mistrzowie wino XIX wiek XX wiek zwierzęta zwyczaje śmierć średniowiecze święci

Designed by Fragrance Design © 2013 | Powered by WordPress

×

Korzystając ze strony wyrażasz zgodę na używanie cookie, zgodnie z aktualnymi ustawieniami przeglądarki.

W każdym momencie możesz dokonać zmiany ustawień dotyczących cookies W programie służącym do obsługi internetu można zmienić ustawienia dotyczące cookies.