http://posztukiwania.pl/wp-content/themes/special-theme
Navigation Menu
  • Blog
  • Aktualności
  • O mnie
  • Media
  • Wykłady
Home » Blog » Wesołe zabawy dzieci w dawnych wiekach
Sun08

Wesołe zabawy dzieci w dawnych wiekach

Magdalena Łanuszka :: in Jan 8, 2023 :: in Blog :: 3 comments

Mój poprzedni wpis był poświęcony kobietom tworzącym sztukę w średniowieczu; oczywiście w czasach nowożytnych mamy już lepiej udokumentowaną działalność artystek. Jedną z nich była graficzka Claudine Bouzonnet-Stella (1636-1697). Była ona córką złotnika, Étienne Bouzonnet, oraz jego żony, która nazywała się Madeleine Stella – jej brat, a wuj Claudine, Jacques Stella, był malarzem. Wymyślił on sobie niezły pomysł na promowanie swojej twórczości: założył warsztat, w którym zatrudnił swoje siostrzenice i siostrzeńców, aby wykonywali grafiki według jego projektów. Wraz z Claudine działało tam zatem jej rodzeństwo: Antoine, Françoise oraz Antoinette, wszyscy posługujący się podwójnym nazwiskiem Bouzonnet-Stella. Po śmierci wuja w 1657, Claudine przejęła prowadzenie warsztatu i uzyskała przywilej wyłącznych praw do publikowania grafik wedle rysunków Jacquesa. W tym samym roku wydała cykl 50 grafik „Les Jeux et Plaisirs de l’Enfance” („Gry i przyjemności dzieciństwa”). Obok przedstawień dość tradycyjnych zabaw, takich jak huśtanie się na huśtawce czy puszczanie baniek mydlanych, oraz obok licznych gier o charakterze sportowym, jest tam także nieco może zaskakująca dla nas dziś zabawa, zwana „Le jeu de pet-en-gueule”. Należy to chyba przetłumaczyć jako „gra w pierdzenie w twarz”.

Le jeu de pet en gueule; Claudine Bouzonnet-Stella d’après Jacques Stella, 1657, Bibliothèque municipale de Lyon (F17BOU005412) https://numelyo.bm-lyon.fr/f_view/BML:BML_02EST01000F17BOU005412

W tej grafice – tak zresztą jak i w innych w tym całym cyklu – graczy ukazano jako antykizujące putta, czyli nagie dzieci w wieku kilkuletnim, co najczęściej interpretuje się jako motyw klasycyzujący. Sztuka renesansowa, zwracając się ku antycznym wzorcom, miała spopularyzować putta jako motyw dekoracyjny (zasadniczo putto nie ma skrzydełek, w odróżnieniu od amorka), co utrwaliło się w kolejnych stuleciach. W dziewiętnastowiecznych przedstawieniach tejże samej zabawy (która polegała na obracaniu się na zasadzie przewrotu dwóch osób ustawionych w pozycji „69”; często obrót ten miał mieć miejsce na plecach kolejnej osoby, lub dwóch, pozostających „na czworakach”) uczestnicy zazwyczaj są starsi, no i jednak ubrani.

https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Pet_en_gueule.jpg

A że „jeu de pet-en-gueule” była popularna w nowożytnej Europie, o tym świadczyć może karykatura z 1815 roku, w której Ludwik XVIII i Napoleon bawią się w tę właśnie grę na plecach personifikacji Francji.

https://digital.bodleian.ox.ac.uk/objects/24863037-f7f7-4d6f-b635-f21ca1feaf9c/

Nowożytne grafiki to kopalnia arcyciekawych motywów osadzonych w europejskiej kulturze wcześniejszych wieków. Nowożytnicy nieczęsto jednak sięgają do średniowiecznych rękopisów; tymczasem tam właśnie nierzadko znajdziemy wzorce dla przedstawień z siedemnasto-, osiemnasto- i dziewiętnastowiecznych odbitek.

W tym przypadku wydaje się, że najciekawszym poprzednikiem serii grafik Claudine Bouzonnet-Stelli (a właściwie poprzednikiem rysunków jej wuja, na bazie których wykonała tę serię) jest rękopis Godzinek rodziny Ango, przechowywany dziś w Bibliothèque nationale de France (NAL 392). Zamówił go Jean Ango (1480-ok. 1551), który był żeglarzem, bankierem, armatorem i wicehrabią, a wzbogacił się m.in. na… piractwie. Ale przecież bycie bezwzględnym rekinem biznesu (czy nawet przestępcą, właściwie) nie oznaczało, że Jean nie mógł być człowiekiem pobożnym, tudzież zaangażowanym ojcem. Gdy w 1514 roku urodziła mu się córka Marie, z okazji jej chrztu ufundował ten właśnie rękopis, czyli modlitewnik Godzinek. Jest on zwany książką dzieci („Livre des enfants”) – nie dlatego, że powstał z okazji narodzin dziecka, ale dlatego, że jest pełen małych nagich putt. Cała dekoracja tego modlitewnika kręci się wokół dzieci.

Jak w każdym właściwie rękopisie Godzinek, na początek mamy kalendarz liturgiczny, w którym każdy miesiąc jest dekorowany przedstawieniem znaku zodiaku oraz tak zwaną „pracą miesiąca”, czyli np. strzyżenie owiec w czerwcu, sianokosy w lipcu, żniwa w sierpniu, i tak dalej. W tym przypadku, zupełnie wyjątkowo, wszystkie te prace wykonywane są przez putta.

https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/btv1b105326038/f29.item#

Potem zaś następują kolejne karty modlitewnika, zawierające m.in. tzw. bas-de-page, czyli osobne niewielkie ilustracje na dolnych marginesach. Ukazują one m.in. putta (a właściwie po prostu (częściowo) nagie dzieci; putta to z założenia chłopcy, a tutaj trafiają się i dziewczynki) zaangażowane w różne czynności; mamy tu także przedstawienia zabaw i gier dziecięcych. Niektóre z nich mają charakter skatologiczny.

https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/btv1b105326038/f45.item.zoom#

Jest między nimi również przedstawienie „jeu de pet-en-gueule”, aczkolwiek chyba w nieco innej wersji, niż we wcześniej przywołanych nowożytnych grafikach.

https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/btv1b105326038/f55.item.zoom

Poza tym znajdzie się też zabawa w siusianie na odległość (czy też raczej: do celu).

https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/btv1b105326038/f154.item.zoom#

Co ciekawe, w tym uczestniczą nawet dziewczynki – a dla dziewczynki taka zabawa nie jest prosta!

https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/btv1b105326038/f149.item.zoom

Dodatkowo znajdziemy tu także zabawę cokolwiek niebezpieczną (bo dzieci chyba jednak nie powinny się bawić ogniem): chodzi mianowicie o podpalanie gazów jelitowych.

https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/btv1b105326038/f48.item.zoom#

Przypomnę – jest to dekoracja modlitewnika. Ale tu odzywa się tradycja średniowieczna: sacrum miesza się z profanum, zaś przedstawienia dzieci i ich niespecjalnie wyszukanych zabaw mogły po prostu ilustrować szerzej rozumianą ludzkość: grzeszną, naiwną, błądzącą niczym dzieci.

A z drugiej strony to najprawdopodobniej zupełnie realistyczne zabawy szesnastowiecznych dzieci. Jak podsumował Bartosz Sadulski (którego post na Facebooku dotyczący grafiki Claudine Bouzonnet-Stelli zainspirował mnie do napisania niniejszego wpisu): kiedyś to się dzieci bawiły, a nie tylko smartfon i komputer!



3 Visitor Comments

  1. kaper says:
    January 10, 2023 at 6:10 pm

    W wieku szkolnym różne pomysły przychodzą do głowy i tak też było na jednej z wycieczek Szkolnego Klubu Turystycznego Wyrypiarze. Zabawa w “bengale” (ognie bengalskie), na którą młodzież licealna wpadła po grochówce, polegała na podskakiwaniu aż zgromadzi się odpowiednia ilość gazów, po czym, z okrzykiem “chłopaki, dochodzę!”, wypięciu się – a wtedy druga osoba podkładała zapalniczkę. Wszystko już było w średniowieczu.

    Reply
  2. Stratos Vasdekis says:
    January 10, 2023 at 9:30 pm

    – W bąku znajdują się różne rodzaje gazów. Bakterie w organizmie, które trawią jedzenie, produkują wodór, metan i dwutlenek węgla. Za sprawą metanu i wodoru bąki są łatwopalne.
    – Istnieją ludzie (nazywa się ich flatulistami), którzy potrafią puszczać bąki w dowolnym momencie i lubią, kiedy inni to słyszą. Niektórzy budują wokół tego całe show, z którym występują publicznie. Na przykład Brytyjczyk Paul Oldfield (ur. w 1966 r.) vel Mr. Methane czy Francuz Joseph Pujol (1857–1945), znany pod pseudonimem le Pétomane (‘Pierdzel’) byli znanymi flatulistami.
    – Śledzie „rozmawiają” ze sobą poprzez puszczanie bąków.

    Reply
  3. Magdalena Łanuszka says:
    January 22, 2023 at 7:38 pm

    Cóż mogę rzec, Panowie – dziękuję za komentarze i najserdeczniej pozdrawiam :D

    Reply

Post a Reply Cancel Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Szukaj

Najnowsze wpisy

  • Zagadkowy kult świętego psa
  • Wesołe zabawy dzieci w dawnych wiekach
  • Artykuły wydane w książce “DETEFON, RADION, VIS. Opowieści muzealne o II Rzeczypospolitej”
  • Średniowieczne autoportrety kobiet
  • Matka Boska bije diabła!

Ostatnie komentarze

  • kaper on Zagadkowy kult świętego psa
  • alfath on Zagadkowy kult świętego psa
  • alfath on Zagadkowy kult świętego psa
  • Magdalena Łanuszka on Zagadkowy kult świętego psa
  • alfath on Zagadkowy kult świętego psa

Archiwum

  • February 2023
  • January 2023
  • December 2022
  • November 2022
  • October 2022
  • August 2022
  • July 2022
  • May 2022
  • April 2022
  • March 2022
  • February 2022
  • January 2022
  • December 2021
  • November 2021
  • August 2021
  • July 2021
  • June 2021
  • May 2021
  • April 2021
  • March 2021
  • February 2021
  • January 2021
  • December 2020
  • November 2020
  • October 2020
  • September 2020
  • August 2020
  • June 2020
  • May 2020
  • April 2020
  • March 2020
  • February 2020
  • January 2020
  • December 2019
  • November 2019
  • October 2019
  • September 2019
  • August 2019
  • July 2019
  • June 2019
  • May 2019
  • April 2019
  • March 2019
  • February 2019
  • January 2019
  • December 2018
  • November 2018
  • October 2018
  • September 2018
  • August 2018
  • July 2018
  • June 2018
  • May 2018
  • April 2018
  • March 2018
  • January 2018
  • December 2017
  • November 2017
  • October 2017
  • September 2017
  • August 2017
  • July 2017
  • June 2017
  • May 2017
  • April 2017
  • March 2017
  • February 2017
  • January 2017
  • December 2016
  • November 2016
  • October 2016
  • September 2016
  • August 2016
  • July 2016
  • June 2016
  • May 2016
  • April 2016
  • March 2016
  • February 2016
  • January 2016
  • December 2015
  • November 2015
  • October 2015
  • September 2015
  • August 2015
  • July 2015
  • June 2015
  • May 2015
  • April 2015
  • March 2015
  • February 2015
  • January 2015
  • December 2014
  • November 2014
  • October 2014
  • September 2014
  • August 2014
  • July 2014
  • June 2014
  • May 2014
  • April 2014
  • March 2014
  • February 2014
  • January 2014

Kategorie

  • Aktualności
  • Blog
  • Media
  • Wykłady

Meta

  • Log in
  • Entries RSS
  • Comments RSS
  • WordPress.org

Tags

architektura Biblia Chrystus diabeł Duch Święty Europa Środkowa fotografia freski grafiki herb historia karnawał legendy literatura malarstwo martwa natura Matka Boska mitologia mozaiki muza nowożytność portret relikwie rynek sztuki rzeźba rękopisy seksualność starożytność sztuka sakralna Wielcy Mistrzowie wino XIX wiek XX wiek zwierzęta zwyczaje śmierć średniowiecze święci

Designed by Fragrance Design © 2013 | Powered by WordPress

×

Korzystając ze strony wyrażasz zgodę na używanie cookie, zgodnie z aktualnymi ustawieniami przeglądarki.

W każdym momencie możesz dokonać zmiany ustawień dotyczących cookies W programie służącym do obsługi internetu można zmienić ustawienia dotyczące cookies.