http://posztukiwania.pl/wp-content/themes/special-theme
Navigation Menu
  • Blog
  • Aktualności
  • O mnie
  • Media
  • Wykłady
Home » Blog » Gruba ryba z ambony
Fri06

Gruba ryba z ambony

Magdalena Łanuszka :: in May 6, 2016 :: in Blog :: 1 comment

Najczęściej na tym blogu piszę o malarstwie lub grafikach, ale tym razem będzie o ambonie – dosyć niesamowitej, znajdującej się w kościele w Dusznikach. Duszniki-Zdrój (niemiecki Bad Reinerz, czeski Dušníky) to miejscowość z dawnego hrabstwa kłodzkiego, obecnie znajdująca się w województwie dolnośląskim. Interesująca nas ambona pochodzi z tamtejszego kościoła pod wezwaniem śś. Piotra i Pawła, który w obecnej formie powstał w latach 1708-1730  (wówczas hrabstwo kłodzkie należało do Korony Czeskiej). Fundatorem (i zapewne pomysłodawcą formy) ambony był proboszcz Johann Franz Heinel, zaś wykonał ją prawdopodobnie snycerz Michael Kössler. Zastanawiacie się, co to za morski potwór? Otóż jest to wieloryb.

Duszniki_kosciol_ambona

Cóż to za niesamowity pomysł, aby ambona miała kształt wieloryba? Jest to koncepcja o genezie ściśle teologicznej – mianowicie odwołująca się do starotestamentowej opowieści o Jonaszu (Księga Jonasza). Był to prorok, którego Bóg posłał do Niniwy, aby upomniał grzesznych mieszkańców – Jonasz jednak nie bardzo miał ochotę na taką konfrontację i postanowił uchylić się od tego zadania; wsiadł na statek płynący w przeciwnym kierunku. Oczywiście próba wymigania się od woli bożej zawsze kończy się kiepsko… Bóg zesłał straszny sztorm, a żeglujący od razu zorientowali się, że ktoś na pokładzie podpadł Najwyższemu. Jonasz wyczuł, że nie wypada iść na dno razem z innymi – przyznał się, że to jego wina i sam zaproponował współtowarzyszom podróży, żeby wyrzucili go za burtę. Gdy to uczynili, morze natychmiast się uspokoiło.

AN00872885_001_l

Oczywiście Bóg nie chciał śmierci Jonasza – chciał go tylko posłać do Niniwy. Zjawiła się przeto wielka ryba i w całości połknęła wyrzuconego do morza proroka. Po trzech dniach i trzech nocach ryba wypluła ocalałego Jonasza na ląd. Jak się domyślamy, Jonasz więcej nie kombinował, tylko grzecznie udał się do Niniwy.

Już teraz dostrzegamy sens w stworzeniu ambony w kształcie wieloryba – wyłaniający się z paszczy kaznodzieja jawi się wiernym jako prorok wysłany od Boga. Ale to nie wszystko! Otóż w średniowieczu bardzo popularne były tak zwane zestawienia typologiczne scen ze Starego i z Nowego Testamentu; chodzi o to, że Stary Testament postrzegany był jako zapowiedź Ewangelii. Jonasza wychodzącego z brzucha ryby (po trzech dniach spędzonych wewnątrz) porównywano do Chrystusa wychodzącego z grobu na trzeci dzień od śmierci. I tak scena połknięcia Jonasza zestawiana była czasem ze sceną Złożenia Chrystusa do grobu, zaś przedstawienie wyplucia Jonasza łączono z wizerunkiem Zmartwychwstania:

bibliapauperum

W tej sytuacji kapłan ukazujący się wiernym w ambonie-paszczy stawał się dodatkowo uosobieniem wychodzącego z grobu Chrystusa. Niewątpliwie sama analiza znaczeń takiej ambony dostarczyć mogła tematu na co najmniej kilka kazań!

Oczywiście dobre pomysły bywają podchwytywane – na Śląsku znajdziemy jeszcze jedną ambonę w kształcie wieloryba, zapewne wzorowaną na tej z Dusznik: w Dobroszowie, w kościele św. Jadwigi (XVIII wiek). Cóż, tym razem niestety trochę zabrakło wykonawcy rzeźbiarskich umiejętności…

e9e12ac5ee7c5dff89cd43aa18116cbd_mi

Ja wiem, że artyści współcześni często widzieli wartość dzieła sztuki tylko w oryginalnym pomyśle; ja jednak (jako historyk sztuki dawnej) uważam, że pomysł to nie wszystko – trzeba jeszcze go umieć zrealizować na przyzwoitym poziomie… Niech zatem zestawienie ambon z Dusznik i z Dobroszowa przypomina nam wszystkim, że przepis na sukces kryje się nie tylko w kreatywnych pomysłach, ale także w ich profesjonalnej realizacji!

 

***

A na deser – piosenka :) Kazik: “W brzuchu wieloryba” (cover Toma Waitsa “Starving In The Belly Of A Whale”)

 

***

DODATEK [09.05.2016]

Jak zwrócił mi uwagę Grzegorz Zajączkowski, “wielorybie” ambony występowały częściej w osiemnastowiecznej sztuce czeskiej; rzeczywiście warto ten fakt odnotować. I tak poza tą z Dusznik kolejnymi przykładami są:

Ambona w kościele św. Jakuba Większego, Kratonohy (ok. 1710):

Screen Shot 2016-05-09 at 21.27.46

Ambona w kościele św. Marcina, Bošilec (przeniesiona z wyburzonego kościoła św. Barbary w Třeboni w 1786):

118a_jpg_52de26855f

Ambona w kościele Narodzenia Panny Marii, Mnichovice (Lazar Widemann, połowa XVIII w.):

Screen Shot 2016-05-09 at 21.34.19

Jeśli ktoś z Państwa trafi na kolejne, zapraszam do zamieszczania informacji w komentarzach! :)

 



1 Visitor Comment

  1. Ula says:
    May 19, 2016 at 10:46 am

    Madziu,
    szukałam do Ciebie tel. …..
    zanim zapytałam Sebastiana .czy posiada owy kontakt do Ciebie , wpisałam w google Magdalena Łanuszka i co ?
    napatoczył mi się pod palce ten blog …
    zaczęłam czytać i tak mnie wessało,że zamiast faktury przewalać to ja czytam o ołtarzach :)
    świetnie to opisujesz- zaciekawiasz czytelnika w nowoczesny sposób i ja taki LAIK -czerpie ogromną przyjemność z czytania tych smaczków
    pozdrawiam
    Ula /car audio system – cały czas ta sama Bochnia i Chronów
    ps. nie mogłam się oprzeć i musiałam dwa zdania skrobnąć :)

    Reply

Post a Reply Cancel Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Szukaj

Najnowsze wpisy

  • średniowieczne zabawy spankingowe
  • Mężczyźni, których nie udało się uwieść
  • Trąba à rebours
  • Otwarty wykład on-line dla Muzeum Krakowa
  • Nie nadużywajmy wina

Ostatnie komentarze

  • Magdalena Łanuszka on Detal zza krzaka
  • tatiana.larina on Detal zza krzaka
  • Magdalena Łanuszka on Zmysł marketingowy – level: expert.
  • Magdalena Łanuszka on średniowieczne zabawy spankingowe
  • Magdalena Łanuszka on średniowieczne zabawy spankingowe

Archiwum

  • February 2021
  • January 2021
  • December 2020
  • November 2020
  • October 2020
  • September 2020
  • August 2020
  • June 2020
  • May 2020
  • April 2020
  • March 2020
  • February 2020
  • January 2020
  • December 2019
  • November 2019
  • October 2019
  • September 2019
  • August 2019
  • July 2019
  • June 2019
  • May 2019
  • April 2019
  • March 2019
  • February 2019
  • January 2019
  • December 2018
  • November 2018
  • October 2018
  • September 2018
  • August 2018
  • July 2018
  • June 2018
  • May 2018
  • April 2018
  • March 2018
  • January 2018
  • December 2017
  • November 2017
  • October 2017
  • September 2017
  • August 2017
  • July 2017
  • June 2017
  • May 2017
  • April 2017
  • March 2017
  • February 2017
  • January 2017
  • December 2016
  • November 2016
  • October 2016
  • September 2016
  • August 2016
  • July 2016
  • June 2016
  • May 2016
  • April 2016
  • March 2016
  • February 2016
  • January 2016
  • December 2015
  • November 2015
  • October 2015
  • September 2015
  • August 2015
  • July 2015
  • June 2015
  • May 2015
  • April 2015
  • March 2015
  • February 2015
  • January 2015
  • December 2014
  • November 2014
  • October 2014
  • September 2014
  • August 2014
  • July 2014
  • June 2014
  • May 2014
  • April 2014
  • March 2014
  • February 2014
  • January 2014

Kategorie

  • Aktualności
  • Blog
  • Media
  • Wykłady

Meta

  • Log in
  • Entries RSS
  • Comments RSS
  • WordPress.org

Tags

architektura Biblia Chrystus diabeł Duch Święty Europa Środkowa fotografia freski grafiki herb historia karnawał legendy literatura malarstwo martwa natura Matka Boska mitologia mozaiki muza nowożytność portret relikwie rynek sztuki rzeźba rękopisy seksualność starożytność sztuka sakralna Wielcy Mistrzowie wino XIX wiek XX wiek zwierzęta zwyczaje śmierć średniowiecze święci

Designed by Fragrance Design © 2013 | Powered by WordPress

×

Korzystając ze strony wyrażasz zgodę na używanie cookie, zgodnie z aktualnymi ustawieniami przeglądarki.

W każdym momencie możesz dokonać zmiany ustawień dotyczących cookies W programie służącym do obsługi internetu można zmienić ustawienia dotyczące cookies.