http://posztukiwania.pl/wp-content/themes/special-theme
FacebookRss
Navigation Menu
  • Blog
  • Aktualności
  • O mnie
  • Media
  • Wykłady
Home » Blog » Gotyckie sny
Tue24

Gotyckie sny

Magdalena Łanuszka :: in May 24, 2016 :: in Blog :: 0 comments

Nie wiem, czy to punkt widzenia mediewisty, ale wydaje mi się, że większości osób pojęcie “gotyk” kojarzy się ze średniowieczem. Dziś jednak odwołamy się do nurtu popularnego w kulturze brytyjskiej na przełomie XVIII i XIX wieku. Wówczas bowiem powstawały tak zwane “Powieści Gotyckie” – określenie wywodzi się od tytułu dzieła Horacego Walpole’a, “Zamczysko w Otranto” (1764), w drugim wydaniu opisanego jako “Opowieść Gotycka”. Łączyły one element romansów z horrorem, a ich krwawe historie osadzone były najczęściej w gotyckich budynkach. Co ciekawe, sporo takowych jeżących włos na głowie dzieł napisały kobiety; najsłynniejszą chyba pozycją będzie tu “Frankenstein” Mary Shelley (1818). Oczywiście ten “gotycki” nurt obejmował nie tylko literaturę – również w sztuce pojawiały się dzieła podążające za ówczesnym zainteresowaniem tematyką fantastyczną, z nutką horroru. Jednym z najsłynniejszych jest “Nocna Mara” Johanna Heinricha Füssliego z roku 1781. Johann Heinrich Füssli (1741-1825) był artystą pochodzenia szwajcarskiego, ale działał w Anglii, gdzie zresztą znany jest jako Henry Fuseli.

Johann_Heinrich_Füssli_-_The_Nightmare_-_WGA08332

Obraz, wystawiony w Royal Academy w 1782 roku, od razu poruszył widzów. Niepokojąca wizja koszmaru sennego, w której śpiąca kobieta wydaje się omdlewać, czy wręcz umierać, zrobiła na odbiorcach spore wrażenie. Na teatralnie wygiętej ofierze siedzi potworek – jest to demon męczący śpiących. Demony takie odwiedzać miały szczególnie tych, którzy spali samotnie; według sięgających starożytności tradycji mężczyzn odwiedzały sukkuby, a kobiety były dręczone przez inkuby. Były to demony seksualne, gwałcące śpiące ofiary – sukkubem zresztą miała stać się Lilith, pierwsza żona Adama (o Lilith pisałam TUTAJ). Nocne fantazje i sny o treściach erotycznych miały wynikać z odwiedzin owych demonów, a w przypadku kobiet wizyta inkuba mogła nawet skończyć się niechcianą ciążą.

064-001

Z drugiej strony wierzono także, że nocny bezdech i uczucie ciężaru na klatce piersiowej powodowane jest przez postać siadającą na śpiącym – to także te demony, a dziś uważa się, że podania o nich mogą wiązać się z doświadczeniami osób cierpiących na tak zwany paraliż senny.

belzebub2

Oprócz samego inkuba jest jeszcze na obrazie Füssliego dosyć przerażający, szalony koń, zaglądający do alkowy. Mamy tu do czynienia z grą słów: angielski tytuł “Nightmare” (koszmar senny) zawiera słowa “night” (noc) i “mare” (klacz) – stąd zły sen przybiera formę psychodelicznego konia. Mimo, że w rzeczywistości “mare” w słowie “nightmare” nie odnosi się do konia, ale do pradawnego określenia koszmarnego snu i zarazem wywołującego go ducha, wywodzącego się być może z tradycji nordyckich. Zresztą nawet w słowiańskich językach mamy zbliżone słowa – po polsku jest to “mara”, a także “zmora”, czyli właśnie demon atakujący śpiących.

Obraz okazał się tak popularny, że Füssli namalował kolejne wersje, co najmniej trzy. Dzieło było także reprodukowane w formie grafik. Podobno odbitkę posiadał także Zygmunt Freud.

Johann_Heinrich_Füssli_053

 

Poza tym dzieło stało się także źródłem karykatur – głównie w zakresie satyry politycznej i społecznej, zwłaszcza wobec sytuacji we Francji w końcu XVIII wieku.

AN00091450_001_l

Mamy zresztą także wersje francuskie, jak chociażby ta anonimowa grafika z roku 1819:

AN00099812_001_l

Zaś wracając do Anglii warto zauważyć, że czasem satyra była bardziej personalna: oto grafika Jamesa Gillray (1799), ukazująca koszmar senny Jerzego, Księcia Walii (1762–1830) którego we śnie nawiedza zjawa Williama Augustusa, Księcia Yorku (1721–1765). Jak się domyślamy, obaj panowie słynęli z obżarstwa i opilstwa – oto duch zmarłego księcia przychodzi jako ostrzeżenie, że taki tryb życia może zaprowadzić do grobu.

gillray_duke_williams_ghost

Właściwie zresztą należałoby podkreślić, że przecież złe sny mogą w dużej mierze być wywołane przez kłopoty z trawieniem. Obżeranie się przed snem nie tylko tuczy, ale także może powodować koszmary – do tego odnosi się kolejna karykatura, z roku 1830, ukazująca fatalne skutki nieumiarkowania w jedzeniu i piciu:

unidentiified_gluttony

A zatem konkluzja jest prosta: po pierwsze, nie należy najadać się na noc, a po drugie nie należy spać w samotności, wówczas bowiem demony chętniej przychodzą. A jak się z kimś dzieli łoże, to od razu przyjemniej – i większe szanse, że się spokojnie wyśpimy. O ile współlokator sypialni głośno nie chrapie.



Post a Reply Cancel Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Szukaj

Najnowsze wpisy

  • Mały egipski chłopiec
  • Udział w konferencji “Shaped by Greed. Reflections and Impacts of Environmental Exploitation in European Visual Cultures 1200–1900” W Brnie
  • MAJTKOWE SEKRETY “DEKAMERONU”
  • Zagadkowy kult świętego psa
  • Wesołe zabawy dzieci w dawnych wiekach

Ostatnie komentarze

  • alfath on Mały egipski chłopiec
  • Poll on “Księżyc pod jej stopami…”
  • Magdalena Łanuszka on MAJTKOWE SEKRETY “DEKAMERONU”
  • Magdalena Łanuszka on Misterium upojenia
  • Rafal on Misterium upojenia

Archiwum

  • May 2023
  • March 2023
  • February 2023
  • January 2023
  • December 2022
  • November 2022
  • October 2022
  • August 2022
  • July 2022
  • May 2022
  • April 2022
  • March 2022
  • February 2022
  • January 2022
  • December 2021
  • November 2021
  • August 2021
  • July 2021
  • June 2021
  • May 2021
  • April 2021
  • March 2021
  • February 2021
  • January 2021
  • December 2020
  • November 2020
  • October 2020
  • September 2020
  • August 2020
  • June 2020
  • May 2020
  • April 2020
  • March 2020
  • February 2020
  • January 2020
  • December 2019
  • November 2019
  • October 2019
  • September 2019
  • August 2019
  • July 2019
  • June 2019
  • May 2019
  • April 2019
  • March 2019
  • February 2019
  • January 2019
  • December 2018
  • November 2018
  • October 2018
  • September 2018
  • August 2018
  • July 2018
  • June 2018
  • May 2018
  • April 2018
  • March 2018
  • January 2018
  • December 2017
  • November 2017
  • October 2017
  • September 2017
  • August 2017
  • July 2017
  • June 2017
  • May 2017
  • April 2017
  • March 2017
  • February 2017
  • January 2017
  • December 2016
  • November 2016
  • October 2016
  • September 2016
  • August 2016
  • July 2016
  • June 2016
  • May 2016
  • April 2016
  • March 2016
  • February 2016
  • January 2016
  • December 2015
  • November 2015
  • October 2015
  • September 2015
  • August 2015
  • July 2015
  • June 2015
  • May 2015
  • April 2015
  • March 2015
  • February 2015
  • January 2015
  • December 2014
  • November 2014
  • October 2014
  • September 2014
  • August 2014
  • July 2014
  • June 2014
  • May 2014
  • April 2014
  • March 2014
  • February 2014
  • January 2014

Kategorie

  • Aktualności
  • Blog
  • Media
  • Wykłady

Meta

  • Log in
  • Entries RSS
  • Comments RSS
  • WordPress.org

Tags

architektura Biblia Chrystus diabeł Duch Święty Europa Środkowa fotografia freski grafiki herb historia karnawał legendy literatura malarstwo martwa natura Matka Boska mitologia mozaiki muza nowożytność portret relikwie rynek sztuki rzeźba rękopisy seksualność starożytność sztuka sakralna Wielcy Mistrzowie wino XIX wiek XX wiek zwierzęta zwyczaje śmierć średniowiecze święci

Designed by Fragrance Design © 2013 | Powered by WordPress

×

Korzystając ze strony wyrażasz zgodę na używanie cookie, zgodnie z aktualnymi ustawieniami przeglądarki.

W każdym momencie możesz dokonać zmiany ustawień dotyczących cookies W programie służącym do obsługi internetu można zmienić ustawienia dotyczące cookies.