http://posztukiwania.pl/wp-content/themes/special-theme
Navigation Menu
  • Blog
  • Aktualności
  • O mnie
  • Media
  • Wykłady
Home » Blog » Pokusa w krótkiej sukience
Sun15

Pokusa w krótkiej sukience

Magdalena Łanuszka :: in Sep 15, 2019 :: in Blog :: 2 comments

W 2003 roku grupa małopolskich kościołów drewnianych została wpisana na listę Światowego Dziedzictwa UNESCO – wśród nich był także kościół św. Michała Archanioła w Binarowej. Świątynia ta w obecnej formie powstała na przełomie XV i XVI wieku, zaś w środku zdobią ją siedemnastowieczne malowidła. Na słupie pod chórem muzycznym widnieje napis RESTAURATUM A.D. 1.6.4.1., oraz litery I. K. P. B., z czego wnosi się, że że dekoracje kościoła były realizowane z inicjatywy proboszcza binarowskiego Jana Kaniowskiego (łac. Ioannes Kaniowski Plebanus Binaroviensis), a malowidła ukończono w maju 1643 roku (pod chórem jest kolejny napis: COLORIBUS EXORNATUM FOELICITIER: ANNO DOMINI. 1643. MAY. 23). W prezbiterium natomiast znalazła się data 1650; w tym także czasie dobudowano kaplicę Aniołów Stróżów, wybijając wejście do niej w północnej ścianie kościoła.

Malowidła w Binarowej to temat na niejeden wpis – proboszcz Kaniowski miał najwyraźniej ambitne pomysły i chyba dostęp do ciekawych grafik. Oto bowiem malowidła w Binarowej prezentują skomplikowany, złożony teologicznie program, oparty na źródłach graficznych – dotychczas udało się zidentyfikować tylko część wzorców, zaś reszta czeka jeszcze na odkrycie. Wzorce owe pochodzą z takich ośrodków jak Antwerpia czy Rzym; przed wynalezieniem fotografii główną inspiracją dla wielu artystów były grafiki (luźne odbitki lub książkowe publikacje), będące zarówno oryginalnymi kompozycjami, jak i reprodukcjami znanych dzieł sztuki, lub kopiami i przetworzeniami prac innych grafików. W XVI i XVII wieku w całej Europie krążyły drzeworyty i miedzioryty, za pośrednictwem których określone kompozycje były powtarzane przez lokalnych artystów z najdalszych zakątków kontynentu.

Często było tak, że skomplikowane grafiki o złożonych treściach były tylko ogólnym punktem wyjścia dla, dajmy na to, malowideł – lokalny artysta w Binarowej zastosował uproszczenia, czerpiąc z wzorca graficznego tylko wybrane elementy. Znakomicie widać to na przykładzie niezwykle interesującego cyklu, ukazującego Siedem Próśb Modlitwy Pańskiej. W sumie osiem przedstawień (scena wstępna i siedmiu aniołów) ilustruje po prostu kolejne wersy modlitwy Ojcze Nasz.

Wydaje się, że w tym przypadku dla malowideł z Binarowej wzorcem mógł być cykl grafik Hendricka van Schoela (zm. 1622, pochodził z Antwerpii, działał w Rzymie), którego odbitki znajdują się dzisiaj w zbiorach PAU w Krakowie. Co ciekawe, prawie taki sam cykl wydał w 1598 r. Matthäus Greuter – na pierwszy rzut oka większość grafik w tych cyklach jest niemal identyczna (choć można bawić się w “znajdź różnicę”, w detalach takich jak komin na dachu):

Ale zasadniczą różnicę widać w ilustracji wersu “i nie wódź nas na pokuszenie” – oto bowiem u Greutera owo pokuszenie ma postać niemalże nagiej kobiety, zaś u van Schoela (tak jak i w kościele w Binarowej) mamy wersję ocenzurowaną: pokuszenie jest ubrane, ale co prawda w raczej kusą szatkę.

Każda kolejna prośba Modlitwy Pańskiej w Binarowej jest połączona z dwiema scenkami w tle: wydarzeniami biblijnymi i siedmioma sakramentami. I tak, po kolei: “Święć się imię Twoje” powiązano z chrztem (i sceną Chrztu Chrystusa), “Przyjdź królestwo Twoje” – z bierzmowaniem (i Zesłaniem Ducha Świętego), zaś “bądź wola Twoja jako w niebie tak i na Ziemi” – z kapłaństwem. “Chleba naszego powszedniego daj nam dzisiaj” oczywiście powiązano z Eucharystią, a “i odpuść nam nasze winy jako i my odpuszczamy naszym winowajcą” – z sakramentem pokuty. No i wreszcie mamy naszą pokusę: “I nie wódź nas na pokuszenie” zilustrowano sceną grzechu pierworodnego, zaś sakramentem zamykającym drogę pokusy jest oczywiście małżeństwo. Ostatni wers, “ale nas zbaw ode złego” musiał być związany z namaszczeniem chorych: jednak tej ilustracji już w Binarowej nie ma, gdyż była na kawałku ściany, w którym wybito drzwi do dobudowanej później kaplicy.

Skomplikowany program dekoracji kościoła w Binarowej wynikał, jak sądzę, raczej z inicjatywy proboszcza, a nie lokalnego artysty. Czy to właśnie proboszcz Kaniowski dostarczył graficzne wzorce dla tych dekoracji i skąd miał do nich dostęp? Trudno dzisiaj odpowiedzieć na te pytania, ale jedno jest pewne: dzięki jego ambicjom w niewielkiej małopolskiej wsi zachował się do dziś jeden z najciekawszych ikonograficznie zespołów malowideł z czasów kontrreformacji. Do ukazanych tam scen będę jeszcze z pewnością wracać w kolejnych wpisach.

 

***

Dla dociekliwych: moje opracowanie kościoła w Binarowej dostępne jest na stronie Digital UNESCO.



2 Visitor Comments

  1. Anna says:
    October 2, 2019 at 7:13 am

    Kościół w Binarowej jest przepiękny, zwiedza się go z przewodnikiem, ale bogactwo polichromii chyba nie pozwala na szczegółowe omówienie całości, więc każdy taki artykuł, to nowe informacje – czekamy więc na kolejne, bo są bardzo ciekawe :)

    Reply
    1. Magdalena Łanuszka says:
      April 19, 2020 at 11:01 am

      Dziękuję! Na pewno coś się jeszcze pojawi :)

      Reply

Post a Reply Cancel Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Szukaj

Najnowsze wpisy

  • Krypto-dildo?
  • Kopia, imitacja, czy fałszerstwo?
  • Odczyt w Czeskiej Akademii Nauk w Pradze
  • My i wojna
  • Konferencja “Świętych w sztuce obcowanie” – on-line

Ostatnie komentarze

  • alfath on Krypto-dildo?
  • alfath on Kopia, imitacja, czy fałszerstwo?
  • Magdalena Łanuszka on Kopia, imitacja, czy fałszerstwo?
  • alfath on Kopia, imitacja, czy fałszerstwo?
  • Magdalena Łanuszka on Kopia, imitacja, czy fałszerstwo?

Archiwum

  • May 2022
  • April 2022
  • March 2022
  • February 2022
  • January 2022
  • December 2021
  • November 2021
  • August 2021
  • July 2021
  • June 2021
  • May 2021
  • April 2021
  • March 2021
  • February 2021
  • January 2021
  • December 2020
  • November 2020
  • October 2020
  • September 2020
  • August 2020
  • June 2020
  • May 2020
  • April 2020
  • March 2020
  • February 2020
  • January 2020
  • December 2019
  • November 2019
  • October 2019
  • September 2019
  • August 2019
  • July 2019
  • June 2019
  • May 2019
  • April 2019
  • March 2019
  • February 2019
  • January 2019
  • December 2018
  • November 2018
  • October 2018
  • September 2018
  • August 2018
  • July 2018
  • June 2018
  • May 2018
  • April 2018
  • March 2018
  • January 2018
  • December 2017
  • November 2017
  • October 2017
  • September 2017
  • August 2017
  • July 2017
  • June 2017
  • May 2017
  • April 2017
  • March 2017
  • February 2017
  • January 2017
  • December 2016
  • November 2016
  • October 2016
  • September 2016
  • August 2016
  • July 2016
  • June 2016
  • May 2016
  • April 2016
  • March 2016
  • February 2016
  • January 2016
  • December 2015
  • November 2015
  • October 2015
  • September 2015
  • August 2015
  • July 2015
  • June 2015
  • May 2015
  • April 2015
  • March 2015
  • February 2015
  • January 2015
  • December 2014
  • November 2014
  • October 2014
  • September 2014
  • August 2014
  • July 2014
  • June 2014
  • May 2014
  • April 2014
  • March 2014
  • February 2014
  • January 2014

Kategorie

  • Aktualności
  • Blog
  • Media
  • Wykłady

Meta

  • Log in
  • Entries RSS
  • Comments RSS
  • WordPress.org

Tags

architektura Biblia Chrystus diabeł Duch Święty Europa Środkowa fotografia freski grafiki herb historia karnawał legendy literatura malarstwo martwa natura Matka Boska mitologia mozaiki muza nowożytność portret relikwie rynek sztuki rzeźba rękopisy seksualność starożytność sztuka sakralna Wielcy Mistrzowie wino XIX wiek XX wiek zwierzęta zwyczaje śmierć średniowiecze święci

Designed by Fragrance Design © 2013 | Powered by WordPress

×

Korzystając ze strony wyrażasz zgodę na używanie cookie, zgodnie z aktualnymi ustawieniami przeglądarki.

W każdym momencie możesz dokonać zmiany ustawień dotyczących cookies W programie służącym do obsługi internetu można zmienić ustawienia dotyczące cookies.